В статье рассматриваются ключевые аспекты внедрения искусственного интеллекта в образовательный процесс. На примере разработки онлайн-курса по базам данных показано практическое применение искусственного интеллекта: генерация материала, автоматическая проверка заданий, чат-бот и др. Особое внимание уделяется роли искусственного интеллекта, как инструмента поддержки для преподавания.

Maqolada talabalarga robototcxnikani o'rgatishda sun’iy intcllckt tushunchasi va uninig mohiyatinidan ta’limda foydalanishga oid metodik tavsiyalar berilgan. Dars jarayonida sun’iy intellekt tushunchasi va uninig mohiyatinidan foydalanishning samarali jihatlari o'rganilgan.

Ushbu maqolada raqamli texnologiyalar va sun’iy intellektning zamonaviy dunyodagi o‘mi, ayniqsa uning jahon iqtisodiyotiga ta’siri kontekstida ko'rib chiqiladi. Sun’iy intellektni fan, ta’lim va sanoatda qo'llashning nazariy jihatlari, shuningdek, raqamli texnologiyalami iqtisodiy jarayonlarga muvaffaqiyatli tatbiq etishning amaliy misollari muhokama qilinadi.

Sportchilaming jismoniy holatini, jumladan, charchoq darajasini aniq baholash optimal mashg'ulotlarni rejalashtirish, yuqori natijalarga erishish va jarohatlanish xavfini kamaytirish uchun muhim ahamiyatga ega. Mushak biosignallari, xususan, elektromiografiya (EMG), mushaklarning faolligi va charchoqlari haqida qimmatli ma’lumotlami taqdim etadi. So'nggi yillarda sun’iy intellekt (SI) usullari ushbu biosignallami tahlil qilish va charchoqni avtomatik tarzda baholash uchun kuchli vositaga aylandi. Ushbu maqola EMG signallariga asoslangan holda sportchilaming charchoqlarini baholashda turli sun’iy intellekt (SI) algoritmlarining samaradorligini tahlil qilishga qaratilgan.

Maqola raqamli transformatsiya va sun’iy intellektning oliy ta’limda barqaror ekotizimlami shakllantirishga ta’sirini o’rganishga bag’ishlangan. Ishda ilg'or raqamli tcxnologiyalarni, masalan, bulutli xizmatlar, katta ma’lumotlar, sun’iy intellekt va mashinaviy o’qitishni joriy etishning nazariy va amaliy jihatlari ko’rib chiqiladi. Ushbu texnologiyalar ta’lim jarayonini optimallashtirish va o'quv yurtlarini boshqarish uchun yangi imkoniyatlar yaratadi.

Ushbu maqolada sun’iy intellekt (SI) muammolarini hal qilishda algoritmlaming o'rni va ulaming samaradorligini oshirish usullari haqida so‘z yuritiladi. SI tizimlarida qo‘llaniladigan asosiy algoritmik yondashuvlar tahlil qilinadi hamda ulaming afzalliklari va chcklovlari yoritiladi. Maqolada ilg‘or adabiyotlardan foydalanilgan bo’lib, ular sun’iy intellekt algoritmlarining nazariy va amaliy jihatlarini o’rganishga yordain beradi.

Sun’iy intellekt (Al) inson faoliyatining ko’plab jabhalariga faol ta’sir ko‘rsatuvchi kundalik hayotning ajralmas qismiga aylanib bormoqda. Al lexnologiyalari kundalik vazifalami avtomatlashtirish, xizmat sifatini yaxshilash va tibbiyot, ta’lim, transport, moliya va o‘yin-kulgi kabi turli sohalarda qulaylikni oshirish uchun ishlatiladi. Masalan, ovozli yordamchilar, tavsiya tizimlari, aqlli uylar va chatbotlar kundalik ishlarni ancha osonlashtiradi. Biroq, afzalliklari bilan bir qatorda, Al axloq, maxfiylik va ma’lumotlar xavfsizligi bilan bog'liq savollami tug’diradi. Sun’iy intcllcktning mehnat bozoriga ta’siri inson mehnatini almashtirish haqida tashvish uyg’otadi, texnologiyaning jadal rivojlanishi esa yangi sharoitlarga moslashish zaruratini kcltirib chiqaradi. Ushbu mavzu sun’iy intcllcktni joriy qilish bilan bog’liq foyda va xavflarni o’rganish, shuningdek, hayot sifatini yaxshilash va potentsial tahdidlarni minimallashtirish uchun undan samarali foydalanish strategiyalarini ishlab chiqish muhimligini ta’kidlaydi.

Ushbu maqolada raqamli texnologiyalar va sun ly intcllcktning Rossiya, Xitoy va O‘zbekiston o‘rtasidagi logistikaga ta’siri ko'rib chiqiladi. Logistika tizimlarida sun’iy intellektni qo'llashning nazariy va amaliy jihatlari tavsiflanadi, shuningdek jarayonlami optimallashtirish, samaradorlikni oshirish va xarajatlami kamaytirish imkoniyatlari tahlil qilinadi. Globallashuv sharoitida ushbu mamlakatlar iqtisodiyotini rivojlantirish uchun logistikaning strategik ahamiyati ta’kidlangan.

Ushbu maqolada videoendoskopiya usuli asosida olingan inson organlarining tasvirlarini raqamli ishlov bcrish jarayonida uchraydigan muammolar va ulami bartaraf etish usullari tahlil qilingan. Tibbiyotda keng qo'llanilayotgan videoendoskopik tasvirlar diagnostika va jarrohlik amaliyotlarida muhim ahamiyat kasb ctsa-da, ulaming sifati yoritishning yctarli cmasligi, shovqinlar, geometrik buzilishlar, rang balansining o'zgaruvchanligi kabi omillar ta’sirida pasayadi. Shuningdek, inson organizmining biologik xilma-xilligi va kasalliklarning patologik ko‘rinishlaridagi farqlar sun’iy intellekt modellarining aniqligiga salbiy ta’sir ko'rsatadi. Maqolada tasvir sifatini oshirish va diagnostik samaradorlikni ta’minlash uchun zamonaviy algoritmik yondashuvlar, jumladan, chuqur o'qitish texnologiyalarini qo‘llashning dolzarbligi asoslab berilgan.

Ushbu maqolada ilmiy-tarixiy merosni raqamlashtirish, tizimlashtirish va tahlil qilishda sun’iy intellekt tcxnologiyalarining imkoniyatlari tahlil qilinadi. Fizika-tcxnika instituti arxiv materiallari misolida amaliy tajriba asosida yaratilgan raqamli platformaning metodologiyasi va dasturiy vositalari ko’rib chiqiladi. Arxiv hujjatlarini OCR tcxnologiyalari yordamida raqamlashtirish, semantik tahlil, avtomatik tasniflash va ilmiy bilimlar grafikini yaratish kabi yo’nalishlar tahlil qilinadi.

Matematika va ehtimollik nazariyasini o’qitishda sun’iy intellekt texnologiyalaridan foydalanish ta’lim sifatini yaxshilaydi, bu esa uni o'quvchilar uchun yanada qulayroq va qiziqarli qiladi. Shaxsiylashtirilgan yondashuv, interaktiv usullar va gamifikatsiyani qo’llash analitik fikrlash va o‘z-o‘zini o’rganish ko’nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi.

Ushbu tadqiqotning maqsadi sun’iy intellekt Al ta’lim jarayonida qanday muhim rol o'ynashini tahlil qilishdir. Maqolada zamonaviy Al texnologiyalari ta’lim sohasidagi bir qator muammolami, masalan, o’quv materiallariga kirish to'siqlari, o’qishdagi qiyinchiliklar va ta’lim resurslarining yctishmasligi kabi muammolami qanday hal qilishi mumkinligi ko'rib chiqiladi.

Мазкур мақолада Узбекистан архив хужжатларини рақамлаштириш жараёнида сунъий интеллект (СИ) технологияларининг роли ва ақамияти тахдил қилинади. Архив хужжатларини электрон шаклга ўтказиш орқали уларнинг сақланиши, кайта ишланиши ва жамоатчиликка очикдиги таъминланади. Мақолада “Ўзархив” агентлиги томонидан жорий этилган ахборот тизимлари ва уларда СИ технологиялари қўлланиши хақида маълумот берилади. Шунингдек, АҚШ, Буюк Британия, Жанубий Корея, Хитой ва Европанинг бошка давлатларидаги илғор тажрибалар ўрганилиб, хуқуқий база, рақамли инфратузилма ва сунъий интеллект қўлланилиши борасида солиштирма тахдиллар келтирилади. Мақолада Узбекистан архив тизими учун амалий таклиф ва тавсиялар хам баён этилган.

Ushbu maqolada matnlardan muhim obyektlami ajratib olish va bilimlar bazasini yaratish uchun chuqur o'rganishga asoslangan model taklif etiladi. Nomlangan obyektlami aniqlash (Named Entity Recognition, NER) vazifasi uchun uzoq qisqa muddatli xotira (Long Short-Term Memory, LSTM) modcli qo'llanilgan. Ma’lumotlar oldindan qayta ishlanib, tokenizatsiya va one-hot kodlash usullari orqali raqamli shaklga o‘tkaziladi. Model turli obyekt turlarini (shaxs nomlari, sanalar, joy nomlari) ajratib olish uchun o'qitiladi va baholanadi. Eksperimental natijalar modelning samaradorligini ko‘rsatadi va turli parametrlaming ta’siri tahlil qilinadi.

Ушбу маколада матнли маълумотларни тахлил қилиш ва таснифлаш жараёнлари тахлил этилган бўлиб, матнли маълумотлар турлари, яъни структураланган, структураланмаган ва ярим структураланган маълумотлар кўриб чиқилди ха мда уларни хусусиятлари келтириб ўтилди. Бундан ташкари, узбек тилидаги матнли маълумотларни қайта ишлаш бўйича мавжуд имкониятлар ва муаммоларга алохида эътибор каратилди. Хусусан, “Tahrirchi” тизими мисолида ўзбек тилидаги матнли маълумотларни тахлил қилишдаги ютуқлар ва камчиликлар келтириб ўтилди.

Mazkur ishda rentgen tasvirlarini shakllantirish texnologiyalarini tarixiy rivojlanishi, ishlash tamoyillari va zamonaviy yondashuvlari tahlil qilingan. Bunda asosan rentgen tasvirlashni an’anaviy usullaridan tortib, sun’iy intellekt bilan integratsiyalangan ilg‘or tizimlargacha bo'lgan texnologiyalar ko'rib chiqilgan. Shuningdek, ishda rentgen tizimlarini yutuq va kamchiliklari tahlil qilingan bo‘lib, ushbu ma’lumotlar tibbiyot mutaxassislari va ilmiy tadqiqotchilar uchun muhim manba bo'lib xizmat qiladi.

Ushbu maqolada raqamli texnologiyalar va sun'iy intellektning zamonaviy jamiyatdagi o'rni, xususan, ularning fan, ta'lim va ishlab chiqarishda qo'llanilishi ko'rib chiqiladi. Sun'iy intellekt texnologiyalarining amaliy qo'llanilishi, ularning inson faoliyatiga ta'siri, samaradorligi va rivojlanish istiqbollari yoritilgan.

Hozirgi kunda inson va mashina o'rtasidagi tabiiy muloqotni ta’minlovchi tizimlar kcng rivojlanmoqda. Ular orasida foydalanuvchining tilini aniqlash masalasi alohida dolzarb ahamiyat kasb etmoqda. Ushbu maqolada nutq signallari asosida tilni aniqlash (Language Identification - LID) masalasi, uning qo'llanilish sohalari, muammolari va zamonaviy yondashuvlari tahlil qilinadi. Tilni aniqlash tizimlarida klassik mashinali o'rganish (GMM, SVM, i-vector) hamda chuqur neyron tarmoqlarga (CNN, RNN, Transformer) asoslangan yondashuvlar solishtiriladi. Code-switching va Open-set LID kabi murakkab holatlar uchun ishlatilayotgan ilg‘or yondashuvlar ko'rib chiqilib, o'zbek tili kabi kam o'rganilgan tillar uchun amaliy istiqbollar muhokama qilinadi. Maqola natijalari ko‘p tilli interaktiv ovozli tizimlarni yaratishda muhim nazariy va amaliy asos bo'lib xizmat qiladi.

Ushbu maqolada ingliz tilini o‘qitishda sun’iy intellektning (Al) ortib borayotgan roli muhokama qilinadi, uning afzalliklari va mumkin bo’lgan kamchiliklari ta’kidlanadi. Ta’limda Alning uchta asosiy maqsadi ko‘rsatilgan. Bundan tashqari, ChatGPT, Mentimeter, Gencraft va Aspose Grade kalkulyatori kabi amaliy misoliar sun’iy intellekt o'qitish va o’qitish jarayonlarini qanday o’zgartirayotganini ko’rsatish uchun ishlatiladi. Shaxsiylashtirilgan ta’limni ta’minlash, qiziqarli materiallar yaratish va baholashni avtomatlashtirishda sun’iy intellektning afzalliklarini c’tirof etgan holda, matn tanqidiy fikrlash, o’qituvchilarga rahbarlik qilish va Aldan mas’uliyatli foydalanish muhimligiga ham urg’u beradi. Xulosa shuni ta’kidlaydiki, Al cndi futuristik vosita etnas, balki hozirgi resursdir va o’qituvchilar talabalarni undan oqilona va axloqiy foydalanish uchun jihozlashlari kerak.

Ushbu maqolada mexanik ishlov bcrish sanoatining texnologik jarayonlarini tahlil qilish va optimallashtirishda metama’lumotlarga asoslangan raqamli modeliar va tizimlaming o'mi ko‘rib chiqilgan. Dasturiy muhitda modcllashtirilgan dumaloq tashqi o'yma silliqlash jarayoni misolida jarayonning dinamik tizimini bosqichma-bosqich tahlil qilish amalga oshirildi.

Mazkur tadqiqotda IDEF mctodologiyasini turlari tahlil qilingan bo'lib. unda nutqni matnga va matnni nutqqa o‘tkazish hamda o‘zbek tilidan rus va ingliz tillariga tarjima qilish jarayonlarini modellashtirish uchun mos metodologiyalar ko‘rib chiqilgan. Tadqiqot natijalariga ko‘ra, STT va TTS jarayonlari uchun IDEFO va IDEF3, tarjima tizimlari uchun esa IDEF1X eng maqbul metodologiyalar sifatida tanlangan hamda ushbu model asosida foydalanuvchilami nutq va matnli ma’lumotlarini qayta ishlashga mo‘ljallangan veb-ilova ishlab chiqilgan.

Tibbiyot tasvirlarini intcllcktual tahlil qilishda sun’iy intellckt (SI) modellari ko'plab imkoniyatlar yaratmoqda. Biroq, ushbu modellarning samarali ishlashi uchun katta va sifatli belgilangan (yorliqlangan) ma’lumotlar talab qilinadi. Tibbiyot sohasida bunday ma’lumotlami to'plash qiyin va xarajatli bo'lgani sababli, ma’lumotlar augmentatsiyasi usullari muhim ahamiyat kasb etadi.

Ushbu ishda atmosferaning yerga yaqin qatlamida ifloslantiruvchi moddalaming tarqalishini tahlil qilish va bashorat qilish uchun mo'ljallangan matematik model hamda o'tkazilgan sonli hisob-kitoblar natijalari taqdim etilgan. Model ifloslantiruvchi moddalar konsentratsiyasining ulaming tabiiy parchalanishi va fotokimyoviy o'zgarishi hisobiga kamayish jarayonini, shamol yo'nalishlarining o'zgarishi va hududning relyefi ta’sirini, shuningdek, atmosfera qatlamlanishining barqarorligiga qarab diffuziya va turbulent aralashish koeffitsiyentlarining o'zgarishini hisobga oladi. Qo'yilgan masalalarni yechish uchun yarim yashirin chekli ayirmalar sxemasi va “to'g'ri chiziqlar” usulini qo'llash orqali natijalaming yuqori aniqligi va barqarorligi ta’minlanadi.

Мазкур тадқиқот иши буйрак компьютер томография тасвирларидаги патологияларни чукур нейрон тармоклар ёрдамида таснифлаш масаласига бағишланган бўлиб, унда нафакат «нормал/патологик» каби бинар таснифлаш, балки патологиялар ўртасидаги мураккаб дифференциал ташхис масалалари х,ам тахдил қилинган. Шунингдек, ишда патологияларни таснифлаш учун комбинатор ёндашув таклиф этилган бўлиб, бунда дастлаб тўртлик таснифлаш модели орқали умумий ташхис қўйиш, шубҳали холатларда эса иккилик ёки учлик моделлар билан қўшимча текширув ўтказиш клиник амалиёт учуй мақбул бўлиши кўрсатиб бсрилган.

Ushbu maqolada nutq signallarini intellektual tahlil qilishda qo'llaniladigan zamonaviy algoritmlar va ulaming ilmiy-amaliy ahamiyati ko'rib chiqiladi. Sun’iy intellekt va mashinali o'rganish texnologiyalarining rivojlanishi natijasida nutq signalini avtomatik qayta ishlash, xususiyatlarini ajratib olish va tanib olish imkoniyatlari kengaymoqda. Tadqiqotda MFCC, CNN va RNN kabi ilg'or mctodlar asosida modellashtirish jarayonlari tahlil qilinadi. Nutqni matnga aylantirish, gapiruvchini identifikatsiyalash hamda kontekstni tushunish kabi muammolami hal qilishga xizmat qiluvchi algoritmlar yoritiladi. Natijalar intellektual ovozli intcrfcyslar, xavfsizlik tizimlari va lingvistik ilovalarda qo'llanishi mumkin.