Современные проблемы интеллектуальных систем. Республиканская научно-практическая конференция. Джизак, 18-19 апреля 2025 г.
17
Адабиётлар руйхати
[1] Ниёзматова, Н. А., Маматов, Н. С., Отахонова, Б. И., Бобоев, Л. Б., & Самижонов,
А. Н. Матнларни таснифлашда информатив белгилар мажмуасини аниқлаш усуллари.
[2] Babomuradov, O. O., Otaxonova, B., Mamatov, N. S., & Boboev, L. B. (2019). Text
documents classification in Uzbek language.
International journal of recent technology and
engineering
,
8
(2S11), 3787-3789.
[3] Д. М. Лосева, «Интеллектуальный анализ текстовых данных для решения задачи
категоризации информации».
[4] «Неструктурированные
данные:
примеры,
инструменты,
методики
и
рекомендации», Хабр. Просмотрено: 30 март 2025 г. [Онлайн]. Доступно на:
https://habr.com/ru/articles/756454/
[5] D. S. Vijayarani и J. Ilamathi, «Preprocessing Techniques for Text Mining - An
Overview», т. 5.
[6] Пальмов Сергей Вадимович и Мячина Анна Сергеевна, «Интеллектуальный анализ
текста», ноя. 2020, doi: 10.5281/ZENODO.4313358.
BOʻLAJAK BOSHLANGʻICH SINF OʻQITUVCHILARINING TANQIDIY
FIKRLASH QOBILIYATLARINI RIVOJLANTIRISHDA RAQAMLI
TEXNOLOGIYALARNING ROLI
Abdikarimova Fotima Baxromovna
Urganch davlat universiteti 3-bosqich tayanch doktoranti
Annotatsiya:
Ushbu maqolada raqamli texnologiyalar bo‘lajak boshlang‘ich sinf
o‘qituvchilarining tanqidiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirishda muhim rol o‘ynashini
ko‘rsatadi. Shuningdek, bu jarayonda yuzaga keladigan muammolarni bartaraf etish uchun
innovatsion ta’lim metodlarini qo‘llash zarurligi aytib o‘tiladi.
Kalit so‘zlar:
Tanqidiy fikrlash, raqamli texnologiyalar, interaktiv platformalar, ta’lim
dasturlari, pedagogik usullar, analitik fikrlash, onlayn kurslar, refleksiya, ma’lumotlar tahlili,
ta’lim metodologiyasi, axborot tahlili, onlayn platformalar, o‘quvchilarni o‘qitish, texnologik
savodxonlik, innovatsion ta’lim metodlari, raqamli vositalar.
РОЛЬ ЦИФРОВЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В РАЗВИТИИ НАВЫКОВ
КРИТИЧЕСКОГО МЫШЛЕНИЯ У БУДУЩИХ УЧИТЕЛЕЙ НАЧАЛЬНЫХ
КЛАССОВ
Аннотация:
В этой статье показано, как цифровые технологии играют важную роль
в развитии навыков критического мышления у будущих учителей начальной школы. Также
упоминается необходимость применения инновационных методов обучения для
устранения проблем, возникающих в процессе.
Ключевые слова:
критическое мышление, цифровые технологии, интерактивные
платформы, образовательные программы, педагогические методы, аналитическое
мышление, онлайн-курсы, рефлексия, анализ данных, методология обучения, анализ
информации, онлайн-платформы, обучение учащихся, технологическая грамотность,
инновационные методы обучения, цифровые инструменты.
Современные проблемы интеллектуальных систем. Республиканская научно-практическая конференция. Джизак, 18-19 апреля 2025 г.
18
THE ROLE OF DIGITAL TECHNOLOGIES IN THE DEVELOPMENT OF
CRITICAL THINKING SKILLS AMONG FUTURE PRIMARY SCHOOL TEACHERS
Abstract:
This article shows how digital technologies play an important role in developing
critical thinking skills among future elementary school teachers. It also mentions the need to use
innovative teaching methods to eliminate problems that arise in the process.
Keywords:
critical thinking, digital technologies, interactive platforms, educational
programs, pedagogical methods, analytical thinking, online courses, reflection, data analysis,
teaching methodology, information analysis, online platforms, student learning, technological
literacy, innovative teaching methods, digital tools.
Ta’lim sohasidagi tezkor rivojlanish va yangilanishlar natijasida raqamli texnologiyalarning
bu sohada o‘rni tobora ortib bormoqda. Ta’limning talaba markazli yondashuvlarga o‘tishi bilan,
tanqidiy fikrlash o‘qituvchilarining asosiy kompetensiyalaridan biriga aylangan. Boʻlajak
boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari uchun, ayniqsa, axborotni samarali tahlil qilish, baholash va
qo‘llash qobiliyati juda muhimdir. Raqamli texnologiyalar, interaktiv platformalar va ta’lim
dasturlari, nafaqat boy resurslarni taqdim etadi, balki bo‘lajak o‘qituvchilarni an’anaviy
yondashuvlar bilan solishtirganda yangi va innovatsion usullar bilan tanqidiy fikrlashga
rag‘batlantiradi. Ushbu vositalar yordamida o‘qituvchilar o‘zlarini real hayotdagi muammolarni
hal qilishda sinab ko‘rishlari, hamkorlikda munozaralar olib borishlari va o‘z pedagogik
amaliyotlarini tahlil qilishlari mumkin. Zamonaviy sinflarning tobora raqamli bo‘lib borishi bilan,
o‘qituvchilarning tanqidiy fikrlashni rivojlantirish va moslashuvchanlikni oshirish qobiliyati
nafaqat o‘qituvchilar, balki ularning talabalarining ham muvaffaqiyatli ta’lim olishlari uchun juda
muhimdir.
Raqamli vositalar o‘qituvchilarga nafaqat yangi bilimlarni o‘rganish, balki o‘z pedagogik
yondashuvlarini baholash va takomillashtirish imkoniyatini ham beradi. Bu jarayonda interaktiv
platformalar, onlayn kurslar va ta’lim ilovalari o‘qituvchilarga turli xil resurslardan foydalanish
imkoniyatini taqdim etadi, bu esa ularga ko‘proq tanqidiy fikrlashni rivojlantirishda yordam
beradi. Birinchi navbatda, raqamli texnologiyalar o‘qituvchilarga ko‘plab manbalardan axborot
olish imkonini beradi. Internetda mavjud bo‘lgan bilimlar bazasi, onlayn kutubxonalar, ilmiy
maqolalar va videolar o‘qituvchilarga turli fikrlarni tahlil qilish, taqqoslash va baholashda yordam
beradi. Ushbu jarayonlar esa o‘qituvchining analitik fikrlash qobiliyatlarini mustahkamlaydi.
Shuningdek, o‘qituvchilar o‘zining pedagogik usullarini raqamli texnologiyalar yordamida sinab
ko‘rishlari va yangi yondashuvlarni o‘zlashtirishlari mumkin. Ikkinchi jihat, raqamli
texnologiyalar bo‘lajak o‘qituvchilarni muloqot va hamkorlikka undaydi. Onlayn platformalar,
forumlar va ijtimoiy tarmoqlar orqali o‘qituvchilar bir-birlari bilan fikr almashish, o‘z tajribalari
bilan bo‘lishish va yangi g‘oyalar ishlab chiqish imkoniyatiga ega. Bunday muhitda tanqidiy
fikrlash nafaqat mustaqil, balki guruhda ham rivojlanadi. O‘qituvchilar o‘zlarining qarorlarini
asoslash, boshqalar bilan muhokama qilish va ularning fikrlarini inobatga olish orqali ko‘proq
o‘rganadilar. Uchinchi jihat, raqamli texnologiyalar o‘qituvchilarni o‘z amaliyotini tahlil qilish va
refleksiya qilishga undaydi. Bloglar, elektron portfoliolar va onlayn jurnallar orqali o‘qituvchilar
o‘z tajribalari va yutuqlari haqida yozib borishlari mumkin. Bu esa o‘qituvchiga o‘z faoliyatini
baholash, xatolardan o‘rganish va kelajakda yanada samarali ish usullarini ishlab chiqishga
yordam beradi. Shu bilan birga, texnologiyalar o‘qituvchining o‘z bilim va ko‘nikmalarini doimiy
ravishda yangilab borishiga yordam beradi. To‘rtinchi jihat, raqamli texnologiyalar
o‘qituvchilarga tanqidiy fikrlashni yanada chuqurlashtirish imkoniyatini beradi. Ta’lim dasturlari,
virtual reallik, simulyatsiyalar va ta’lim o‘yinlari o‘qituvchilarga turli xil real hayotiy
muammolarni hal qilishni o‘rgatadi. Bunday tajribalar o‘qituvchiga yangi fikrlash usullarini sinab
Современные проблемы интеллектуальных систем. Республиканская научно-практическая конференция. Джизак, 18-19 апреля 2025 г.
19
ko‘rish, turli xil qarorlar qabul qilish va ularning natijalarini kuzatish imkonini beradi. Bu
o‘qituvchining mas’uliyatni his qilishiga, muammolarni ko‘rish va ularni samarali hal qilishga
yordam beradi. Bundan tashqari, raqamli texnologiyalar o‘qituvchilarga talabalari bilan individual
va guruhda ishlash imkoniyatlarini oshiradi. Onlayn ta’lim platformalari orqali o‘qituvchilar o‘z
talabalari bilan muntazam aloqada bo‘lib, ularning bilimini baholash va yo‘l-yo‘riq berishlari
mumkin. Buning natijasida, o‘qituvchilar talabalarning o‘rganish jarayonidagi rivojlanishini
ko‘rish va tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini shakllantirishda o‘z o‘rni va rolini yaxshiroq
tushunadilar. Bundan tashqari, raqamli texnologiyalar o‘qituvchilarni o‘z bilimlarini boshqarish
va ularni samarali tarzda taqdim etishda yordam beradi. Masalan, interaktiv ta’lim materiallari
yordamida o‘qituvchilar o‘qish materiallarini, dars mashqlarini va qo‘shimcha resurslarni ishlab
chiqishlari mumkin. Bu o‘qituvchining darslarni tayyorlashdagi innovatsion yondashuvlarini
kuchaytiradi va ularni o‘z faoliyatlarida samarali qo‘llashga yordam beradi. Shu bilan birga,
raqamli texnologiyalar o‘qituvchilarga o‘zlarini global miqyosda o‘qituvchi sifatida ko‘rsatish
imkoniyatini yaratadi. Onlayn konferensiyalar, seminarlarda ishtirok etish va xalqaro o‘qituvchilar
tarmog‘iga kirish orqali bo‘lajak o‘qituvchilar o‘z bilim va tajribalarini boshqalar bilan baham
ko‘rishadi. Bu jarayon tanqidiy fikrlashning rivojlanishiga katta ta’sir ko‘rsatadi, chunki
o‘qituvchilar turli madaniyat va ta’lim tizimlari bilan tanishib, o‘z qarashlarini kengaytiradilar.
Ba’zi hududlarda o‘qituvchilarda va talabalarda zaruriy raqamli vositalar (kompyuterlar,
planshetlar, internet aloqasi) yetarli darajada mavjud emas. Bu esa o‘qituvchilarning raqamli
texnologiyalar orqali tanqidiy fikrlashni rivojlantirishda yuzaga keladigan asosiy to‘siqlardan
biridir. Ko‘p o‘qituvchilar raqamli texnologiyalarni to‘liq va samarali ishlatish bo‘yicha yetarlicha
bilim va ko‘nikmalarga ega emas. Ularning ba’zi hollarda yangi texnologiyalarni qo‘llashdan
qo‘rqishi yoki ulardan samarali foydalanishni bilmasligi ularni raqamli vositalardan unumli
foydalanishdan to‘sqinlik qiladi. Ba’zi o‘qituvchilar raqamli texnologiyalarni faqat axborot olish
vositasi sifatida ishlatib, talabalar bilan interaktiv va tanqidiy fikrlashga yo‘naltirilgan faoliyatlarni
amalga oshirmaydilar. Bu esa tanqidiy fikrlashni rivojlantirishdagi asosiy nuqsonlardan biri bo‘lib
qoladi. Shu bilan birga, o‘qituvchilarning raqamli texnologiyalarni ta’lim jarayonida samarali
qo‘llay olishlari uchun maxsus kurslar, treninglar va dasturlarning yetishmasligi muammo
tug‘diradi.
Bo‘lajak o‘qituvchilarni tanqidiy fikrlashga o‘rgatishda raqamli texnologiyalarni nafaqat
axborot olish, balki muammolarni hal qilish, tahlil qilish va qarorlar qabul qilishda qo‘llash zarur.
Bu maqsadda, o‘qituvchilarga raqamli vositalar yordamida interaktiv mashg‘ulotlar tashkil etish,
onlayn forumlar va vazifalar orqali o‘quvchilarga tanqidiy fikr yuritish imkoniyatlarini taqdim
etish lozim. O‘qituvchilarni raqamli texnologiyalarni samarali ishlatish va tanqidiy fikrlashni
rivojlantirishga oid treninglar, onlayn kurslar va seminarlar orqali qo‘llab-quvvatlash kerak.
Bunda, o‘qituvchilarga raqamli vositalardan faqat ma’lumot olish uchun emas, balki interaktiv
ta’lim, tahlil va muhokama jarayonlarida qanday foydalanishlarini ko‘rsatib berish muhim.
O‘qituvchilar va talabalar uchun interaktiv, o‘quv jarayonini jonlantiradigan va tanqidiy fikrlashni
rivojlantiradigan onlayn platformalar va vositalarni yaratish lozim. Masalan, o‘quvchilarni real
dunyo muammolarini hal qilishga qaratilgan simulyatsiyalar, ma’lumotlar tahlili va fikr-
mulohazalarni ishlab chiqishga yo‘naltirilgan dasturlar ishlab chiqilishi mumkin. Tanqidiy
fikrlashni rivojlantirishda talabalarni faqat bilim berish emas, balki ularning fikrlarini aniq va
to‘g‘ri ifodalashlariga ko‘maklashish ham muhimdir. O‘qituvchilar bu borada raqamli vositalar
yordamida talabalar bilan o‘zaro faoliyatni kuchaytirib, ularning tanqidiy fikrlash qobiliyatlarini
yaxshilashlari mumkin.
Xulosa qilib aytganda, raqamli texnologiyalar bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarining
tanqidiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirishda juda muhim o‘rin tutadi. Ushbu texnologiyalar
Современные проблемы интеллектуальных систем. Республиканская научно-практическая конференция. Джизак, 18-19 апреля 2025 г.
20
o‘qituvchilarga analitik fikrlash, muloqot, refleksiya va innovatsion qarorlar qabul qilish kabi
ko‘nikmalarni shakllantiradi. Ularning ta’lim jarayoniga integratsiyasi o‘qituvchilarning ta’lim
metodologiyasini modernizatsiya qilishga yordam beradi va o‘quvchilarni samarali o‘qitish uchun
zarur bo‘lgan tanqidiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantiradi. Shu bilan birga, bu jarayonni amalga
oshirishda ko‘plab muammolar ham mavjud. Biroq, raqamli vositalar va innovatsion ta’lim
metodlarini samarali qo‘llash orqali bu muammolarni bartaraf etish va o‘qituvchilarni tanqidiy
fikrlashga o‘rgatish mumkin. Kelajakda bu boradagi takliflar orqali ta’lim tizimini yanada samarali
va zamonaviy qilishga erishish mumkin.
Adabiyotlar ro‘yxati
1.
Shuxratov F. Pedagogik texnologiyalar: Nazariya va amaliyot. Toshkent: O‘qituvchi.
2020.
2.
Turg‘unov A. Raqamli ta’lim texnologiyalari va interaktiv metodlar. Toshkent:
Ma’naviyat. 2018.
3.
Ismoilov R. Innovatsion ta’lim metodlari: Raqamli vositalar va ularning ta’lim
jarayonidagi roli. Samarqand: Ilm-fan. 2019.
4.
Siemens G. (2005). Connectivism: A learning theory for the digital age. International
Journal of Instructional Technology and Distance Learning, 2(1), 3-10.
TIBBIYOT TASVIRLARIGA ISHLOV BERISHDA AUGMENTATSIYA
USULLARI
Abdiyeva Xabiba Sobirovna
Sharof Rashidov nomidagi Samarqand davlat universiteti dotsenti,
Olimjonova Saodat
TATU Samarqand filiali o‘qituvchisi
Rabbimov G‘iyosjon
Samarqand davlat universiteti o‘qituvchisi
Annotatsiya:
Tibbiyot tasvirlarini intellektual tahlil qilishda sun’iy intellekt (SI) modellari
ko‘plab imkoniyatlar yaratmoqda. Biroq, ushbu modellarning samarali ishlashi uchun katta va
sifatli belgilangan (yorliqlangan) ma’lumotlar talab qilinadi. Tibbiyot sohasida bunday
ma’lumotlarni to‘plash qiyin va xarajatli bo‘lgani sababli, ma’lumotlar augmentatsiyasi usullari
muhim ahamiyat kasb etadi.
Kalit so‘zlar:
tibbiyot tasviri, sun’iy intellekt, augmentatsiya, GAN, segmentatsiya,
tasniflash.
МЕТОДЫ АУГМЕНТАЦИИ ПРИ ОБРАБОТКЕ МЕДИЦИНСКИХ
ИЗОБРАЖЕНИЙ
Аннотация:
Искусственный интеллект (ИИ) открывает множество возможностей для
интеллектуального анализа медицинских изображений. Однако для эффективной работы
таких моделей необходимы большие и качественно размеченные данные. Поскольку в
медицинской сфере сбор таких данных является сложным и дорогостоящим, методы
аугментации данных приобретают особую важность.
Ключевые слова:
медицинское изображение, искусственный интеллект,
аугментация, GAN, сегментация, классификация.
