Современные проблемы интеллектуальных систем. Республиканская научно-практическая конференция. Джизак, 18-19 апреля 2025 г.
64
Shu sababli, takomillashgan suv yig‘ish texnologiyasini qo‘llash, atmosfera yog‘inlarini
to‘plash orqali yaylov yerlarda daraxtlarni va qishloq xo‘jaligi ekinlarini joylashtirish va
yetishtirishga qaratilgan ilmiy-amaliy tadqiqotlar olib borish muhim ilmiy va amaliy ahamiyatga
ega.
Adabiyotlar ro‘yxati
1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 17-iyundagi “Qishloq xo‘jaligida yer
va suv resurslaridan samarali foydalanish chora tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoni.
2. Babajanov A.R. Lalmi mintaqa yerlaridan foydalanishni oqilona tashkil etish //
«O‘zbekiston zamini» ilmiy-amaliy va innovatsion jurnali. - Toshkent: «O‘zdavyerloyiha» DILI,
2022. - №2. - B. 69-72.
3. https://www.fao.org/agrifoodeconomics/publications/detail/en/c/1333419/
4.
https://theasiatoday.org/news/central-asia/the-priority-of-water-resource-management-
reform-in-uzbekistan-is-water-conservation-and-its-rational-use/
RAQAMLI TEXNOLOGIYLAR VA SUN’IY INTELLEKTNING FAN-TA’LIM VA
SANOATDAGI ROLI
Sottorova Shoira Abdurasulovna
Aniq va tabiiy fanlarlar kafedrasi, stajyor o‘qituvchi
Hikmatova Hilola 3-bosqich talabasi
Samarqand davlat universiteti Kattaqo‘rg‘on filiali (SamDUKF)
РОЛЬ ЦИФРОВЫХ ТЕХНОЛОГИЙ И ИСКУССТВЕННОГО ИНТЕЛЛЕКТА В
НАУКЕ И ПРОМЫШЛЕННОСТИ
Аннотация:
В данной статье рассматривается роль цифровых технологий и
искусственного интеллекта в современном обществе, в частности, их применение в науке,
образовании и промышленности. Освещены практические приложения технологий
искусственного интеллекта, их влияние на деятельность человека, эффективность и
перспективы развития.
Ключевые слова:
цифровые технологии, искусственный интеллект, наука,
образование, промышленность, автоматизация.
THE ROLE OF DIGITAL TECHNOLOGIES AND ARTIFICIAL INTELLECT IN
SCIENCE AND INDUSTRY
Abstract:
This article analyzes the role of digital technologies and artificial intelligence in
modern society, especially their application in science, education, and industry. The paper
highlights practical uses of AI technologies, their impact on human activity, efficiency, and
development prospects.
Key words:
digital technologies, artificial intelligence, science, education, industry,
automation.
Kirish.
Raqamli texnologiyalar va sunʼiy intellekt (SI) so‘nggi yillarda jamiyat hayotining
deyarli barcha sohalariga chuqur kirib bordi. Bu jarayon axborot texnologiyalarining tez
rivojlanishi va ma’lumotlarga ishlov berish quvvatining oshishi bilan izohlanadi. Tarixan
qaralganda, raqamli texnologiyalarning dastlabki bosqichi kompyuterlarning ommalashuvi bilan
bog‘liq bo‘lsa, keyingi bosqichda sunʼiy intellekt asosidagi tizimlar paydo bo‘lib, inson faoliyatini
Современные проблемы интеллектуальных систем. Республиканская научно-практическая конференция. Джизак, 18-19 апреля 2025 г.
65
tubdan o‘zgartirib yubordi. Bugungi kunda esa SI yordamida avtomatlashtirish, tahlil qilish, qaror
qabul qilish kabi murakkab jarayonlar soddalashmoqda va tezlashmoqda.
Raqamli texnologiyalar va SI haqida umumiy tushuncha Raqamli transformatsiya - bu
texnologiyalar yordamida barcha sohalarni zamonaviylashtirish jarayonidir. Sunʼiy intellekt esa
inson aql-idrokiga xos vazifalarni bajaruvchi dasturiy tizimlar to‘plamidir. SI bir necha asosiy
turlarga ega: tor sunʼiy intellekt (ANI), umumiy sunʼiy intellekt (AGI) va superintellekt (ASI).
Hozirda amalda qo‘llanilayotgan tizimlar asosan tor SI hisoblanadi. Asosiy texnologiyalar sirasiga
mashinaviy o‘rganish (machine learning), tabiiy tilni qayta ishlash (NLP), kompyuter ko‘rish
(computer vision) va robototexnika kiradi. Bu texnologiyalar SI asosida ishlovchi ko‘plab
tizimlarning asosi hisoblanadi.
Taʼlim sohasidagi qo‘llanilishi Sunʼiy intellekt texnologiyalari taʼlim sohasida katta
imkoniyatlar yaratmoqda. O‘quvchilar individual tarzda bilim olish imkoniga ega bo‘lib, bu
adaptiv o‘quv dasturlari orqali amalga oshirilmoqda. Onlayn baholash tizimlari o‘quvchilarning
bilim darajasini aniq o‘lchash imkonini beradi. Shuningdek, virtual murabbiylar (chatbotlar)
o‘quvchilarga doimiy yordam ko‘rsatadi. SI asosidagi tizimlar yordamida taʼlim jarayonining
samaradorligi oshadi. Learning Analytics texnologiyasi esa o‘quvchilar faoliyatini tahlil qilish,
ularning zaif tomonlarini aniqlash va tegishli tavsiyalar berishga xizmat qiladi.
Fan sohasidagi qo‘llanilishi Fan va ilmiy izlanishlarda SI texnologiyalari keng
qo‘llanilmoqda. Maʼlumotlarni qayta ishlash, statistik tahlil, modellashtirish kabi jarayonlarda SI
yordamida ilmiy tadqiqotlar ancha samarali amalga oshirilmoqda. Sunʼiy intellekt eksperimentlar
natijalarini tezda tahlil qilish va prognozlash imkonini beradi.
Ayrim laboratoriyalarda avtomatlashtirilgan tajribalar olib borilmoqda. Big Data va SI
kombinatsiyasi esa ilmiy kashfiyotlar tezligini oshirmoqda.
Sanoatdagi qo‘llanilishi Sanoatda SI yordamida ishlab chiqarish jarayonlarini
optimallashtirish, texnik xizmat ko‘rsatishni avtomatlashtirish va samaradorlikni oshirish
mumkin. Misol uchun, raqamli egizaklar (Digital Twins) texnologiyasi yordamida ishlab chiqarish
uskunalarining holati real vaqtda nazorat qilinadi. Predictive maintenance texnologiyasi esa
uskuna nosozligini oldindan aniqlab, uni to‘g‘rilashga imkon beradi. IoT (Internet of Things)
qurilmalari va robototexnika sanoatda avtomatlashtirish darajasini oshirib, inson mehnatini
yengillashtirmoqda.
Raqamli transformatsiyaning ijtimoiy ta’siri Raqamli texnologiyalar va SI ish o‘rinlari va
kasb turlarining o‘zgarishiga olib kelmoqda. Endi ko‘proq raqamli savodxonlik, tahliliy fikrlash
va dasturlash kabi ko‘nikmalar talab etiladi. Shu bilan birga, axborot xavfsizligi, shaxsiy
ma’lumotlar muhofazasi va etik muammolar dolzarb bo‘lib bormoqda.SI qaror qabul qilish
jarayonida ishtirok etganda, uning obyektivligi, shaffofligi va adolatliligi muhim omillar
hisoblanadi.
O‘zbekiston kontekstida raqamli texnologiyalar va SI rivoji O‘zbekistonda "Raqamli
O‘zbekiston – 2030” strategiyasi doirasida raqamli texnologiyalar va SI jadal rivojlanmoqda. Oliy
taʼlim muassasalarida SI yo‘nalishlari bo‘yicha mutaxassislar tayyorlanmoqda. Raqamli
iqtisodiyot, elektron hukumat, onlayn xizmatlar SI texnologiyalariga asoslanmoqda. Masalan,
Toshkent axborot texnologiyalari universiteti, INHA universiteti kabi oliy o‘quv yurtlarida
raqamli sohalarda ilmiy-tadqiqot ishlari olib borilmoqda. Sanoat korxonalarida robotlashtirilgan
ishlab chiqarish liniyalari joriy etilmoqda.
Xulosa. Raqamli texnologiyalar va sunʼiy intellekt zamonaviy jamiyatda ilm-fan, taʼlim va
sanoatning ajralmas qismiga aylanmoqda. Ularning to‘g‘ri va samarali qo‘llanilishi nafaqat
texnologik taraqqiyotni, balki inson salohiyatining yanada kengroq ochilishini taʼminlaydi.
O‘zbekiston uchun bu sohalar innovatsion taraqqiyotning kalitidir.
Современные проблемы интеллектуальных систем. Республиканская научно-практическая конференция. Джизак, 18-19 апреля 2025 г.
66
Adabiyotlar ro‘yxati
1.
To‘xtayev Sh.A. Raqamli texnologiyalar asoslari. – Toshkent: TATU, 2021.
2.
Karimov I.K. Yuksak texnologiyalar – taraqqiyot kafolati. – Toshkent: O‘zbekiston,
2015.
3.
Brynjolfsson, E., & McAfee, A. The Second Machine Age: Work, Progress, and
Prosperity in a Time of Brilliant Technologies. – New York: W. W. Norton & Company, 2014.
4.
Schwab, K. The Fourth Industrial Revolution. – World Economic Forum, 2016.
5.
Azizov U., Abdurahmonov R. Axborot texnologiyalari va dasturlash. – Toshkent: Fan va
texnologiya, 2020.
6.
Tapscott, D. Blockchain Revolution: How the Technology Behind Bitcoin is Changing
Money, Business, and the World. – Penguin, 2016.
7.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 28-fevraldagi PQ–134-sonli qarori –
“Raqamli texnologiyalarni joriy etish bo‘yicha strategiya”.
8.
Digital Economy Report 2021 – United Nations Conference on Trade and Development
(UNCTAD).
YER TUZISH CHIZMALARINI ISHLAB CHIQISHDA RAQAMLI
TEXOLOGIYALARNING ROLI
Tadjiyeva Madina Zoirovna
“O‘zdavyerloyiha” DILI 1-bosqich tayanch doktoranti
Annotatsiya:
Ushbu maqolada yer tuzishda jumladan, yer tuzish chizmalarini ishlab
chiqishda raqamli texnologiyalardan foydalanish zarurati, bugungi kunda foydalanilayotgan
raqamli texnologiyalar va dasturiy ta’minotlar haqida fikr mulohazalar keltirilgan.
Kalit so‘zlar:
yer tuzish chizmasi, yer axborot tizimi (YAT), raqamli yer tuzish, GAT,
masofadan zondlash.
РОЛЬ ЦИФРОВЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В РАЗРАБОТКЕ СХЕМ
ЗЕМЛЕУСТРОЙСТВА
Аннотация:
В статье представлены данные о необходимости использования
цифровых технологий в землеустройстве, в том числе при разработке землеустроительных
схем, а также о применяемых в настоящее время цифровых технологиях и программном
обеспечении.
Ключевые слова:
землеустройство, земельно-информационная система (ЗИС),
цифровое землеустройство, ГИС, дистанционное зондирование
.
THE ROLE OF DIGITAL TECHNOLOGIES IN TH DEVELOPMENT OF LAND
MANAGEMENT SCHEMES
Abstract:
The article presents data on the need to use digital technologies in land
management, including in the development of land management schemes, as well as on currently
used digital technologies and software.
Keywords:
land management, land information system (LIS), digital land management,
GIS, remote sensing
