
Современные проблемы интеллектуальных систем. Республиканская научно-практическая конференция. Джизак, 18-19 апреля 2025 г.
39
ЎЗБЕКИСТОНДА АРХИВ ҲУЖЖАТЛАРИНИ РАҚАМЛАШТИРИШДА
СУНЪИЙ ИНТЕЛЛЕКТНИНГ АҲАМИЯТИ
Юсупов У.М.
мустақил изланувчи, “Ўзархив” агентлиги директори
Аннотация:
Мазкур мақолада Ўзбекистон архив ҳужжатларини рақамлаштириш
жараёнида сунъий интеллект (СИ) технологияларининг роли ва аҳамияти таҳлил қилинади.
Архив ҳужжатларини электрон шаклга ўтказиш орқали уларнинг сақланиши, қайта
ишланиши ва жамоатчиликка очиқлиги таъминланади. Мақолада “Ўзархив” агентлиги
томонидан жорий этилган ахборот тизимлари ва уларда СИ технологиялари қўлланиши
ҳақида маълумот берилади. Шунингдек, АҚШ, Буюк Британия, Жанубий Корея, Хитой ва
Европанинг бошқа давлатларидаги илғор тажрибалар ўрганилиб, ҳуқуқий база, рақамли
инфратузилма ва сунъий интеллект қўлланилиши борасида солиштирма таҳлиллар
келтирилади. Мақолада Ўзбекистон архив тизими учун амалий таклиф ва тавсиялар ҳам
баён этилган.
Калит сўзлар:
архив ҳужжатлари, рақамлаштириш, сунъий интеллект, ахборот
тизими, электрон архив, халқаро тажриба, давлат сиёсати, метамаълумот, OCR, HTR
THE ROLE OF ARTIFICIAL INTELLIGENCE IN THE DIGITIZATION OF
ARCHIVAL DOCUMENTS IN UZBEKISTAN
Abstract
: This article examines the role and importance of artificial intelligence (AI)
technologies in the digitization process of archival documents in Uzbekistan. Digitizing archival
records ensures their preservation, facilitates their processing, and enhances public accessibility.
The article provides an overview of the information systems introduced by the “Uzarchiv” Agency
and explores how AI technologies are being applied within these systems. It also presents a
comparative analysis of advanced international practices in countries such as the United States,
the United Kingdom, South Korea, China, and other European nations, focusing on legal
frameworks, digital infrastructure, and the integration of AI in archival management. The article
concludes with practical recommendations for the development of the archival digitization system
in Uzbekistan.
Keywords:
archival documents, digitization, artificial intelligence, information systems,
electronic archive, international experience, public policy, metadata, OCR, HTR
РОЛЬ ИСКУССТВЕННОГО ИНТЕЛЛЕКТА В ОЦИФРОВКЕ АРХИВНЫХ
ДОКУМЕНТОВ В УЗБЕКИСТАНЕ
Аннотация
: В данной статье рассматриваются роль и значение технологий
искусственного интеллекта (ИИ) в процессе оцифровки архивных документов в
Узбекистане. Перевод архивных материалов в электронный формат обеспечивает их
сохранность, возможность повторной обработки и открытый доступ для широкой
общественности. В статье представлены информационные системы, внедрённые
агентством «Узархив», и раскрываются особенности применения ИИ в этих системах.
Также проведён сравнительный анализ передового международного опыта таких стран, как
США, Великобритания, Южная Корея, Китай и другие европейские государства — с
акцентом на правовую базу, цифровую инфраструктуру и использование ИИ в архивной

Современные проблемы интеллектуальных систем. Республиканская научно-практическая конференция. Джизак, 18-19 апреля 2025 г.
40
сфере. В завершение приведены практические рекомендации по дальнейшему развитию
системы цифровых архивов в Узбекистане.
Ключевые слова:
архивные документы, оцифровка, искусственный интеллект,
информационные системы, электронный архив, международный опыт, государственная
политика, метаданные, OCR, HTR
Ҳозирги рақамли асрда архив ҳужжатларини электрон шаклга ўтказиш – уларни
сақлаш, таҳлил қилиш ва оммага очишнинг самарали усули ҳисобланади. Ўзбекистонда бу
жараённи жадаллаштириш мақсадида замонавий ахборот тизимлари ва сунъий интеллект
(СИ) технологиялари кенг жорий этилмоқда.
Ўзбекистонда “Ўзархив” агентлиги томонидан бир нечта ахборот тизимлари ишлаб
чиқилди:
“Архив иши” – архив хизматларини онлайн тақдим этиш.
“Рақамли ҳужжатларни ягона сақловини таъминлаш” – марказлашган электрон
сақлаш.
“Давлат назорати” – архивлар фаолияти устидан назорат қилиш.
Бундан ташқари, “Электрон ўқув зали” ва тадбиркорлар учун онлайн хизматлар ҳам
ишга туширилди. Айни вақтда СИ ёрдамида ҳужжатларнинг метамаълумотларини автомат
киритиш бўйича синов ишлари олиб борилмоқда.
Мазкур Сунъий интеллект Автоматик таниб олиш (OCR/HTR), таснифлаш,
контекстуал теглаш, қидириш тизимларини самарали ташкил этиш, фото ва видеоязувларни
таҳлил қилиш, автоматик таржима қилиш, хавфсиз жараёнларида фаол қўлланилмоқда.
АҚШ: NARA арxivи FamilySearch ва Ancestry билан ҳамкорликда миллионлаб
ҳужжатларни рақамлаштириб, СИ орқали матнга ўтказмоқда. Қонунчилик ва технология
интеграцияси самарали ишлаяпти.
Буюк Британия: The National Archives “Discovery” каталоги орқали жамоатчиликка
очиқ маълумот бермоқда. СИ ёрдамида ҳужжатлардаги шахсий маълумотларни аниқлаш ва
транскрипция ишлари олиб борилмоқда.
Жанубий Корея: Электрон ҳужжат айланмаси тўлиқ жорий қилинган. “Digital
Archive” ва янги булутли платформалар СИ билан интеграцияланган ҳолда ишлаяпти.
Хитой: Миллионлаб ҳужжатлар рақамлаштирилган. iFLYTEK каби СИ воситалари
аудио ва видеони матнга айлантиришда қўлланилмоқда. “Рақамли Хитой” дастури
доирасида кенг қамровли инфратузилма яратилган.
Европа: Франция ва Германия каби давлатларда Transkribus каби СИ платформалари
билан ҳужжатларни автомат транскрипция қилиш ва индекслаш ишлари амалга
оширилмоқда. eArchiving ва Archives Portal Europe каби интеграцион ташаббуслар мавжуд.
Хулоса.
Архив ҳужжатларини рақамлаштириш ва сунъий интеллект (СИ)
технологияларини жорий этиш бугунги кунда жаҳондаги кўпгина давлатлар архив
сиёсатида устувор йўналишлардан бирига айланган. Ўзбекистонда ҳам тарихий
ҳужжатларимизни асраб-авайлаш, уларни рақамлаштириб кенг фойдаланувчилар оммасига
тақдим этиш орқали миллий хотирамизни сақлашга ва келгуси авлодлар учун маънавий
мерос қолдиришга қаратилган ислоҳотлар амалга оширилмоқда.
Халқаро тажриба шуни кўрсатмоқдаки, архивларни рақамлаштириш жараёни
самарали бўлиши учун нафақат техник инфратузилмани яратиш, балки ҳуқуқий база,
кадрлар салоҳияти ва ахборот хавфсизлигини таъминлаш ҳам муҳим омиллардандир.
Сунъий интеллект эса ушбу жараённинг стратегик воситаси сифатида, ҳужжатларни

Современные проблемы интеллектуальных систем. Республиканская научно-практическая конференция. Джизак, 18-19 апреля 2025 г.
41
саралаш, таҳлил қилиш, контекстуал теглар қўйиш ва фойдаланиш имкониятларини
кенгайтириш борасида янги имкониятлар эшигини очмоқда.
Айниқса, СИ асосидаги технологиялар – OCR/HTR, метамаълумотларни автомат
тарзда киритиш, фото ва видеолардан маълумот ажратиб олиш, ахборот хавфсизлигини
таъминлаш – архив соҳасини янги босқичга олиб чиқиши мумкин. Бу технологиялар орқали
инсон омилини камайтирган ҳолда тезкор, аниқ ва сифатли рақамлаштириш ишларини
амалга ошириш мумкин.
Ўзбекистондаги мавжуд ахборот тизимлари (масалан, “Архив иши”, “Рақамли
ҳужжатларни ягона сақловини таъминлаш” ва бошқалар) СИ билан интеграциялашса,
ҳужжатлардан фойдаланишда кенг имкониятлар юзага келади. Шу билан бирга, хорижий
тажрибадан келиб чиқиб, хусусий сектор билан ҳамкорлик, ихтисослашган СИ
дастурларини яратиш, билимли мутахассисларни тайёрлаш ва илмий-тадқиқот ишларини
кенгайтириш орқали архив соҳасида тўлиқ рақамли трансформацияга эришиш мумкин.
Якуний қилиб айтганда, рақамлаштирилган ва сунъий интеллект билан жиҳозланган
“ақлли архивлар” – бу нафaқат ўтмишни муҳофаза қилиш, балки фуқаролар, тадқиқотчилар
ва бутун жамият учун янги илмий, таълимий ва маданий имкониятларни яратиш
воситасидир. Ўзбекистон ушбу йўналишда халқаро тажриба ва миллий манфаатлар
уйғунлигини таъминлаган ҳолда ҳаракат қилса, яқин келажакда миллий архивларнинг
глобал рақамли платформаларга интеграциялашуви ва халқаро илмий ҳамжамиятда
муносиб ўрин эгаллаши табиий жараёнга айланади.
Адабиётлар рўйхати
1. Sunshine Week 2025: Artificial Intelligence and Archival Transparency // National
Archives and Records Administration (NARA). – URL: https://www.archives.gov.
2. Digitisation and Online Services // The National Archives (UK). – URL:
https://www.nationalarchives.gov.uk
3. Transkribus Project. Handwritten Text Recognition for Historical Documents. – URL:
https://www.transkribus.org.
4. ICA. Seminar Report: Archives in the Digital Age – Shanghai, 2024. – URL:
https://www.ica.org.
5. Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
фармони:
Архив
ишини
такомиллаштириш ва рақамлаштириш чора-тадбирлари тўғрисида, ПФ–5953, 02.03.2020 //
Национальная база данных законодательства Республики Узбекистан. – URL:
https://lex.uz/docs/4751567.
6. Ministry of the Interior and Safety (Republic of Korea). National Archives Digital
Strategy. – URL: https://www.mois.go.kr (сана кириш: 25.03.2025).
СОВРЕМЕННЫЕ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫЕ ТЕХНОЛОГИИ НА УРОКАХ
АНГЛИЙСКОГО ЯЗЫКА НА ЭТАПЕ НАЧАЛЬНОГО ОБЩЕГО ОБРАЗОВАНИЯ
Ниматова Ф.Ф
студентка направления Лингвистики филиала КФУ в городе Джизаке
Научный руководитель:
Абдуалиева Д.Р.
старший преподаватель кафедры общественных наук филиала КФУ в г.Джизак