Современные проблемы интеллектуальных систем. Республиканская научно-практическая конференция. Джизак, 18-19 апреля 2025 г.
81
3. Isroilova, M. O‘zbekiston ta’lim tizimida global innovatsion yondashuvlar. Toshkent: Fan
va texnologiya.2019.
4. Ibaydullaev, T. G. (2020). Philosophical and cultural foundations of the classification and
genesis of clothes. Theoretical & Applied Science, (4), 754-757.
5. To‘raqulov, B., & Ruziev, R. Zamonaviy o‘qitish metodlari va innovatsiyalar. Toshkent:
O‘zbekiston Respublikasi Ta’lim vazirligi.2021.
6. Nazarov, U. Innovatsion metodlar va ularning ta’lim jarayonidagi o‘rni. Toshkent:
Zarafshon.2020.
7. Xodjayeva, D. Ta’limda interaktiv metodlarning o‘rni va ahamiyati. Toshkent:
O‘zbekiston moliya instituti.2018.
TARIX FANINI O‘QITISHDA PEDAGOGIK TEXNOLOGIYALARDAN
FOYDALANISHNING AHAMIYATI
Yusupova Nargiza Orziqulovna
Доктор философских наук по истории, филиала Казанского (Приволжского)
федерального университета в городе Джизаке
Annotatsiya:
Ushbu maqola tarix fanini o‘qitishda pedagogik texnologiyalarning
ahamiyatini tadqiq etadi. Ta’lim jarayonida innovatsion metodlar, xususan, interaktiv o‘yinlar,
guruhli muhokamalar va amaliy tadbirlar orqali o‘quvchilarning tarixiy bilish jarayoni qanday
samarali olib borilishi ko‘rsatilgan. Ota-onalar va jamoatchilikning ta’lim jarayonidagi ishtiroki,
o‘quvchilarning tarixga bo‘lgan qiziqishini oshirish borasidagi roli muhokama qilinadi.
Kalit so‘zlar:
Tarix fani, pedagogik texnologiyalar, ta’lim jarayoni, interaktiv o‘yinlar,
guruhli muhokamalar, ota-onalar ishtiroki, innovatsion metodlar, o‘quvchilarning qiziqishi, ta’lim
samaradorligi, mustaqil fikrlash.
ЗНАЧЕНИЕ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ПЕДАГОГИЧЕСКИХ ТЕХНОЛОГИЙ В
ПРЕПОДАВАНИИ ИСТОРИИ
Аннотация:
В этой статье исследуется важность педагогических технологий в
преподавании истории. Показано, как эффективно осуществляется процесс исторического
познания учащихся с помощью инновационных методов обучения, в частности,
интерактивных игр, групповых дискуссий и практических занятий. Обсуждается роль
участия родителей и общественности в образовательном процессе, повышение интереса
учащихся к истории.
Ключевые
слова:
историческая наука, педагогические технологии, образовательный
процесс, интерактивные игры, групповые обсуждения, участие родителей, инновационные
методы, заинтересованность учащихся, эффективность обучения, самостоятельное
мышление.
THE IMPORTANCE OF THE USE OF PEDAGOGICAL TECHNOLOGIES IN
THE TEACHING OF HISTORY
Abstract:
This article explores the importance of pedagogical technologies in teaching
history. It is shown how effectively the process of historical cognition of students is carried out
using innovative teaching methods, in particular, interactive games, group discussions and
Современные проблемы интеллектуальных систем. Республиканская научно-практическая конференция. Джизак, 18-19 апреля 2025 г.
82
practical exercises. The role of parental and public participation in the educational process,
increasing students’ interest in history, is discussed.
Keywords:
historical science, pedagogical technologies, educational process, interactive
games, group discussions, parental participation, innovative methods, student interest, learning
effectiveness, independent thinking.
Tarix - insoniyatning o‘zaro aloqalari, madaniyati va mehnati tarixini o‘rganish orqali
jamiyatimizning qanday shakllanganini va taraqqiyot yo‘lini aniqlashga yordam beruvchi fan.
Tarix fani o‘qitish jarayoni nafaqat tarixiy hodisalar, afsonalar va shaxslar bilan tanishtirishdan
iborat bo‘lib, balki o‘quvchilarga tanqidiy fikrlash, tarixiy kontekstni tushunish va tasavvur etish,
shuningdek, o‘zaro aloqalar va tajribalardan saboq olish imkoniyatlarini taqdim etadi. Shunday
qilib, tarix fani ta’lim jarayonida talabalarga keng ko‘lamli bilimlar va ko‘nikmalar berishda
muhim rol o‘ynaydi.
Zamonaviy ta’lim tizimi, talabalar ongi va hissiyotlariga chuqur ta’sir ko‘rsatishi kerak. Shu
sababli, tarix fani o‘qitish jarayonida pedagogik texnologiyalarni qo‘llash zaruriyati kundan-kunga
oshib bormoqda. Pedagogik texnologiyalar, yangi o‘qitish metodlari va yondashuvlari orqali
ta’limni yanada zamonaviy va samarali qilishi mumkin. Ushbu texnologiyalar yordamida
o‘quvchilar o‘z bilimlarini amaliyotda qo‘llash, muammolarni hal qilish, ijodiy yondashish va o‘z
fikrlarini erkin ifoda etish imkoniyatlariga ega bo‘lishadi.
Maqolaning maqsadi "Tarix fanini o‘qitishda pedagogik texnologiyalardan foydalanishning
ahamiyati" boʻlgani sababli, metod qismi quyidagi asosiy aspektlarni o‘z ichiga oladi:
Tarix fanini o‘qitishda pedagogik texnologiyalarni aniqlash va baholash uchun, avval
tahliliy yondashuvni qo‘llaymiz. Bu jarayonda:
Tarixiy voqealar, shaxslar va manbalarni tahlil qilib, o‘quvchilarga berilishi kerak
bo‘lgan muhim ma’lumotlarni aniqlaymiz.
Tarixni o‘qitish usullari va dars planlarini baholab, ularning samaradorligini aniqlaymiz.
Amaliy tadqiqotlar orqali o‘quvchilarga ta’lim berishda pedagogik texnologiyalarni qanday
qo‘llashimiz kerakligini o‘rganamiz. Bunga quyidagilar kiradi:
O‘qituvchilar va talabalar yordamida yangi dars usullarini tatbiq etamiz. Masalan, guruhli
ishlar yoki interaktiv o‘yinlar.
O‘quvchilar va o‘qituvchilarga so‘rovnoma o‘tkazib, ularning fikrlarini to‘playmiz. Bu,
o‘quv jarayonida qoniqish darajasini aniqlashga yordam beradi.
Tarix o‘qitish jarayonida o‘quvchilar, o‘qituvchilar va ota-onalar o‘rtasida yaxshi aloqalar
o‘rnatish muhimdir. Bu jarayonda:
O‘quvchilarni tarixiy voqealar haqida o‘z fikrlarini ifoda etishga undaymiz. O‘zlarining
bilimlarini baham ko‘rishlari, qiziqishlarini oshirishga yordam beradi.
Tarixiy voqealarni mahalliy va global kontekstdan tahlil qilish, o‘quvchilarning
qiziqishini kuchaytiradi.
Olgangan ma’lumotlarimizni tahlil qilib, pedagogik texnologiyalarni qo‘llashning o‘qitishda
qanday samara berayotganini aniqlaymiz. Buning uchun:
O‘quvchilar va o‘qituvchilar fikrlarini ko‘rib chiqamiz.
Bu jarayonda qanday yutuqlarga erishilganini baholaymiz va natijalar asosida xulosa
chiqaramiz.
Natijalarimiz, talabalarning tarixga bo‘lgan qiziqishini oshirib, ta’lim samaradorligini
yaxshilashga yordam beradi. Bu yondashuv, tarix fani o‘qitish jarayonini yanada qiziqarli va
samarali qiladi, shuningdek, o‘quvchilarga tarixiy tafakkurlarini rivojlantirish imkonini beradi.
Современные проблемы интеллектуальных систем. Республиканская научно-практическая конференция. Джизак, 18-19 апреля 2025 г.
83
Ushbu maqola orqali tarix fanini o‘qitishda pedagogik texnologiyalarning foydalanish
ahamiyatini batafsil ko‘rib chiqdik. O‘tkazilgan tadqiqotlar, tajribalar va tahlillar, pedagogik
texnologiyalarni qo‘llashning o‘quv jarayonidagi salmoqli natijalarga erishish imkoniyatini
oshirishini ko‘rsatadi. Quyida keltirilgan asosiy natijalar ushbu yondashuvlarning samaradorligini
ifodalaydi:
Innovatsion pedagogik texnologiyalar — jumladan interaktiv o‘yinlar, guruhli
muhokamalar, va amaliy loyihalar — o‘quvchilarni ta’lim jarayoniga faol jalb etishga imkon
beradi. O‘quvchilar o‘z bilimlarini amalda qo‘llash, tarixiy voqealarni shaxsiy tajribalaridan kelib
chiqib baholash imkonini topadilar.
Pedagogik texnologiyalar yordamida, o‘quvchilar tarixiy materiallarni tahlil qilish,
muammolarni hal qilish va tajribalarini baham ko‘rishga o‘rganadilar. Bu esa ularni mustaqil
fikrlovchilar sifatida shakllantirishga xizmat qiladi.
Interaktiv darslar va tajribalar orqali o‘quvchilar tarixiy voqealarni yanada yaxshiroq
tushunib olishadi. Bu esa ularning tarixiy xotira va tafakkurini kuchaytiradi, shuningdek, tarixiy
bilimlarni hayotda qo‘llashga yordam beradi.
O‘quvchilarning tarixga bo‘lgan qiziqishini oshirishda ota-onalar va jamiyat ishtirokini
oshirish lozim. Ota-onalarning ta’lim jarayonida faol ishtirok etishi va o‘z fikrlarini bildirib turishi,
tarbiyaviy muhitni mustahkamlaydi.
O‘tkazilgan jarayonlar va tajribalar, tarix fanini o‘qitishda eng yaxshi pedagogik
texnologiyalarni aniqlashga yordam berdi. Bu, o‘qituvchilarning o‘zlarining pedagogik
yondashuvlarini shakllantirish va mukammalashishi imkonini beradi.
Tarix fani o‘qitish jarayoni orqali o‘quvchilar tarixiy voqealarni tushunish bilan birga,
jamiyat va atrof-muhitga nisbatan mas’uliyatli bo‘lishni o‘rganadilar. Ushbu yondashuv, ekologik
va ijtimoiy masalalarga e’tibor qaratishga xizmat qiladi.
Pedagogik texnologiyalarni tarix fanini o‘qitishda qo‘llash o‘quvchilarning ta’lim sifatini
oshirish, qiziqishini kuchaytirish va tarixiy tafakkurlarini rivojlantirish borasida katta ahamiyatga
ega. Bu jarayon davomida olingan bilimlar va ko‘nikmalar, kelajakdagi avlodlar uchun nafaqat
tarix haqidagi, balki umuman global qadriyatlar va ijtimoiy masalalar bo‘yicha ongli qarorlar
qabul qilishda asos bo‘lib xizmat qiladi. O‘quvchilarning tarixiy tafakkurlarini rivojlantirish,
ularni faqat o‘ta bilimli emas, balki o‘ziga xos, mustaqil fikrlovchilar va mas’uliyatli jamiyat
a’zolari sifatida shakllantirishga xizmat qiladi.
Tarix fanini o‘qitishda pedagogik texnologiyalarni qo‘llash, bugungi kunda ta’lim tizimini
zamonaviylashtirish va o‘quvchilarning qiziqishini oshirishda muhim ahamiyatga ega. Ushbu
maqola davomida keltirilgan tahlil va natijalar, pedagogik texnologiyalarning samarali qo‘llanishi
orqali qanday qilib tarixni o‘rganish jarayonini ko‘tarib chiqish mumkinligini ko‘rsatadi.
Maqolada ta’kidlanganidek, interaktiv metodlar — masalan, guruhli muhokamalar, rol
o‘ynash o‘yinlari va didaktik o‘yinlar — o‘quvchilarni tarixiy voqealarni o‘rganishga jalb etadi va
ularning fikrlash jarayonini stimulyatsiya qiladi. Ushbu jarayon o‘quvchilarni faol ishtirok etishga,
o‘z fikrlarini ifoda etishga va o‘zaro muhokama yuritishga undaydi. Bu, o‘z navbatida,
o‘quvchilarning tarixga bo‘lgan qiziqishini oshishiga va o‘z bilimlarini yanada chuqurroq
anglashiga xizmat qiladi.
Tarix fani ko‘pincha ko‘proq nazariy bilimlar bilan chegaralangan. Pedagogik
texnologiyalar orqali o‘quvchilar turli xil manbalarni (kitoblar, tarixiy hujjatlar, dokumentar
filmlar va boshqalar) to‘g‘ri o‘rganish va tahlil qilish ko‘nikmalariga ega bo‘ladilar. Bunda tarixiy
voqealarni qisqa va aniq foydalanuvchi dasturlari yordamida o‘rgatib, ularning real hayot bilan
bog‘liqligini ochib berish muhimdir. Tarix fanini o‘qitishda ota-onalar va jamoatchilikning
erishilgan yutuqlarga qo‘shgan hissasini baholash lozim. Ota-onalarning yangicha yondashuvlarni
Современные проблемы интеллектуальных систем. Республиканская научно-практическая конференция. Джизак, 18-19 апреля 2025 г.
84
qo‘llashi va bolalarining taraqqiyotiga e’tibor qaratishi ta’lim jarayonining samaradorligini yanada
kuchaytiradi. Ijtimoiy tadbirlar, tarixiy ekskursiyalar va ochiq darslar orqali jamoatchilikni jalb
qilish, tarixga bo‘lgan qiziqishni oshirishga va o‘quvchilar o‘rtasida tarixiy ongni rivojlantirishga
xizmat qiladi.
O‘qituvchilarning yangicha yondashuvlar va pedagogik texnologiyalarni o‘zlashtirishi, o‘z
navbatida, ta’lim jarayonini yanada samarali qilishi mumkin. O‘qituvchilar pedagogik
texnologiyalarni muvaffaqiyatli qo‘llash uchun tegishli treninglar va seminarlar orqali o‘z bilim
va ko‘nikmalarini oshirishlari zarur. Tarix fani o‘qitish jarayonida samarali natijalarga erishish
uchun hamkorlik muhimdir. O‘qituvchilar, ota-onalar va o‘quvchilar o‘rtasida to‘g‘ri muloqot va
fikr almashinuvi ta’lim jarayonini yanada mustahkamlashi mumkin. Bunday hamkorlik, ta’lim
jarayonining har bir ishtirokchisiga o‘z cho‘qqisiga erishish va tarixni o‘rganish jarayonida bir-
biridan o‘rganish imkonini beradi.
Tarix fanini o‘qitishda pedagogik texnologiyalarni qo‘llashning ahamiyati shubhasizdir.
Ushbu yondashuv orqali tarikhiy voqealarni o‘rganish jarayoni yanada interaktiv, qiziqarli va
samarali bo‘lib qoladi. O‘quvchilarning tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirish, tarixiy
voqealarni chuqur anglashlari, shuningdek, ijtimoiy va ekologik mas’uliyatlarini oshirish
imkoniyatini yaratadi. Bu jarayon, talabalar va ta’lim tizimi uchun muhim bir qadamdir. Tarix
fanini o‘qitishda pedagogik texnologiyalarni yanada faol qo‘llash orqali biz kelajak avlodni
mustaqil va mas’uliyatli fikrlovchilar sifatida yetishtirishga yordam beramiz.
Ushbu maqolada tarix fanini o‘qitishda pedagogik texnologiyalarning ahamiyati va
qanchalik samarali qo‘llanishi ko‘rsatildi. Innovatsion usullar, masalan, guruhli muhokamalar,
interaktiv o‘yinlar va amaliy tadbirlar orqali o‘quvchilar ijtimoiy mas’uliyat hisini rivojlantirib,
tarixiy voqealarni chuqurroq tushunishga erishadilar. Ota-onalar va jamoatchilikning ta’lim
jarayonidagi ishtiroki, bolalarning tarixga bo‘lgan qiziqishini oshirishda katta rol o‘ynaydi.
Pedagogik texnologiyalar o‘qituvchilarga darslarni qiziqarli, interaktiv va samarali olib borish
imkonini beradi. Umuman olganda, pedagogik texnologiyalarni qo‘llash tarix darslarini nafaqat
nazariy bilimlarni, balki mustaqil fikrlashni va kreativ yondashuvni rivojlantirish jarayoniga
aylantiradi. Bu esa kelajak avlodlarni bilimli va mas’uliyatli shaxslar sifatida shakllantirishda
muhim ahamiyatga ega.
Аdabiyotlar ro‘yxati
1. Amonova, N. Pedagogik texnologiyalar va ularning ta’lim jarayonidagi o‘rni. Ta’lim va
tarbiya, 2(4), 34-40, 2020.
2. Qodirova, M. Zamonaviy ta’limda interaktiv metodlar. Ta’lim muammolari, 5(1), 12-20,
2019.
3. Ibaydullayev, T. G. (2019). Ethnic cloths as a main factor of national cultural
development. ББК 1 E91, 101.
4. Karimov, O. Tarix fani o‘qitish metodlari: nazariy va amaliy asoslar. Toshkent: Fan va
texnologiya, 2021.
4. Asqarov, D. Innovatsion yondashuvlar yordamida tarix fani ta’limini yaxshilash.
O‘zbekiston pedagogika ilmiy-tadqiqot markazi, 3(2), 45-50, 2022.
5. Ibaydullaev, T. (2021). Harmony of Uzbek national clothing culture and modernity.
Научно-просветительский журнал" Наставник", (1), 92-95.
6. Jumaeva, L. Ota-onalar va ta’lim jarayonidagi jamoatchilikning roli. Ta’lim va jamiyat,
4(6), 78-85, 2023.
