Gibrid energiya ta’minoti manbalarini monitoring ma’lumotlariga ishlov beruvchi dasturiy ta’minotni loyihalashtirish

Mualliflar

  • Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti

Annotasiya

Bugungi kunda maishiy texnika vositalari va aqilli tizimlaming rivojlanishi natijasida energiya ta’minoti tizimlariga qo’yilayotgan talablaming ortishi bilan bog'liq muammolami hal etishda qayta tiklanuvchi energiya ta’minoti manbalari, zaxira manbalari va markaziy energiya ta’minoti tarmog’iga moslashuvchan boshqaruv ta’minlangan holda o'rnatish taklifi sifatida kiritilgan. Shu maqsadda ushbu maqolada gibrid energiya ta’minoti manbalarining ma’lumotlar manbalari va loT asosida monitoring ma’lumotlarini yig'ish va ishlov berish uchun ilovaning foydalanish texnologiyasi, qo'llanilish sohasi va ma’lumotlar bazasining loyihasi ishlab chiqilgan.

Kalit so‘zlar:

Energiya ta’minoti manbalari IoT ma’lumotlar manbalari energiya ishlab chiqarish ma’lumotlar oqimi foydalanish shartlari

Muallif biografiyasi

Azizbek Temirov,
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti
Kompyuter tizimlari kafedrasi assistenti

background image

Современные проблемы интеллектуальных систем. Республиканская научно-практическая конференция. Джизак, 18-19 апреля 2025 г.

69

ishonchliligi va to‘liqligini oshirishga, shuningdek, ularni kelajakda qayta ishlash imonini beradi,
Biz yerdan foydalanish sohasidagi raqamli texnologiyalar kelajak taraqqiyotning poydevori deb
hisoblaymiz.

Аdabiyotlar ro‘yxati

1.

В.В. Бугаевская, В.В. Вершинин, Д.Ю. Мартынова. Цифровизация землеустройства

на

основе

многофункциональной

земельно-информационной

системы

и

геоинформационных технологий: результаты инноваций и проблемы. Международный
сельскохозяйственный журнал, 2023, том 66, № 1 (391), С. 4-7. https://doi:10.55186/25876740.

2.

Thirty-fifth session FAO Regional Conference for Asia and the Pacific. Bytes and food:

leveraging digital technologies in agriculture to achieve the Sustainable Development Goals
(SDGs). 2020. www.fao.org.

3.

K. Xaitova, M. Tadjiyeva. Yer tuzish chizmalarini tuzishda GAT texnologiyalari

integratsiyasi. International scientific and practical conference “smart technologies and innovative
approaches in research: building a digital future”. 22.02 2025. 250-253 b.
https://doi.org/10.5281/zenodo.14914382.

4.

R.A.Turayev, O.O‘. Davronov, A.R. Babajonov, A.N. Inamov, Q. M. Xojiyev, K.M.

Xaitova, Sh.O. Alimaxamatova. Tuman yer tuzish chizmasi. Innovatsion rivojlanish nashriyot-
matbaa uyi, Toshkent, 2024 - 197 b.

5.

S. Avezbayev, T. Karabayeva. Yer tuzish. Тoshkent, ToshDAU nashr-tahririyat bo‘limi,

2005. - 305 b.

6.

В.А. Козловский. Проблемы и пути рационального использования земельных

ресурсов. Экономика и управление. 2019. - №8. - С. 25-29.

7.

Е.В. Коцур. Цифровое землеустройство как основа эффективного управления

земельными ресурсами. Сборник научных трудов международной научно-практической
конференции. - Астана, 2023. - №3. - С. 344-347.

GIBRID ENERGIYA TA’MINOTI MANBALARINI MONITORING

MA’LUMOTLARIGA ISHLOV BERUVCHI DASTURIY TA’MINOTNI

LOYIHALASHTIRISH

Temirov Azizbek Abdumannob o‘g‘li

Toshkent axborot texnologiyalari universiteti, Kompyuter tizimlari kafedrasi assistenti

aaotemirov@gmail.com

Annotatsiya:

Bugungi kunda maishiy texnika vositalari va aqilli tizimlarning rivojlanishi

natijasida energiya ta’minoti tizimlariga qo‘yilayotgan talablarning ortishi bilan bog‘liq
muammolarni hal etishda qayta tiklanuvchi energiya ta’minoti manbalari, zaxira manbalari va
markaziy energiya ta’minoti tarmog‘iga moslashuvchan boshqaruv ta’minlangan holda o‘rnatish
taklifi sifatida kiritilgan. Shu maqsadda ushbu maqolada gibrid energiya ta’minoti manbalarining
ma’lumotlar manbalari va IoT asosida monitoring ma’lumotlarini yig‘ish va ishlov berish uchun
ilovaning foydalanish texnologiyasi, qo‘llanilish sohasi va ma’lumotlar bazasining loyihasi ishlab
chiqilgan.

Kalit so‘zlar:

Energiya ta’minoti manbalari, IoT, ma’lumotlar manbalari, energiya ishlab

chiqarish, ma’lumotlar oqimi, foydalanish shartlari.


background image

Современные проблемы интеллектуальных систем. Республиканская научно-практическая конференция. Джизак, 18-19 апреля 2025 г.

70

РАЗРАБОТКА ПРОГРАММНОГО ОБЕСПЕЧЕНИЯ, ОБРАБАТЫВАЮЩЕГО

ДАННЫЕ МОНИТОРИНГА ГИБРИДНЫХ ИСТОЧНИКОВ ЭНЕРГОСНАБЖЕНИЯ

Аннотация:

Сегодня для решения проблем, связанных с возросшими требованиями к

системам энергоснабжения в связи с развитием бытовой техники и интеллектуальных
систем, предлагается устанавливать возобновляемые источники энергии, резервные
источники, а также центральную сеть энергоснабжения с гибким управлением. С этой
целью в данной статье разрабатывается проект по применению технологии, области
применения и базы данных для сбора и обработки данных мониторинга на основе
гибридных источников энергоснабжения и Интернета вещей.

Ключевые слова:

Источники энергии, Интернет вещей, источники данных,

производство энергии, поток данных, условия использования.

DESIGNING SOFTWARE THAT PROCESSES MONITORING DATA FROM

HYBRID ENERGY SUPPLY SOURCES

Abstract:

Today, due to the development of household appliances and intelligent systems,

it is proposed to install renewable energy sources, backup sources, and a central energy supply
network with flexible control to address the problems associated with increased demands on
energy supply systems. For this purpose, this article develops a project of the application
technology, scope and database for collecting and processing monitoring data based on data
sources of hybrid energy supply sources and IoT.

Keywords:

Energy supply sources, IoT, data sources, energy production, data flow, terms

of use.


Bugungi kunda energiya ishlab chiqarishda tortib, iste’molchi ya’ni oxirgi

foydalanuvchilarning elektr energiyasiga bo‘lgan extiyojlarni qondirish uchun barcha ishlab
chiqarish manbalaridan elektr energiyasini tashishni kuzatish va boshqarish uchun raqamli va
texnologiyalardan foydalanadigan elektr tarmog‘ini loyihasi uchun barcha generatorlar, tarmoq
operatorlari, oxirgi foydalanuvchilar va elektr energiyasi bozori manfaatdor tomonlarning
tizimning ishonchliligi, chidamliligi, moslashuvchanligi va barqarorligini maksimal darajada
oshirish bilan birga, xarajatlar va atrof-muhitga ta’sirlarni minimallashtirib, tizimning barcha
qismlarini iloji boricha samarali ishlatish uchun ehtiyojlari va imkoniyatlarini muvofiqlash uchun
ilova loyihasi muhim ahamiyatga egadir. Energiya ta’minoti tizimlarining arxitekturasi [1; 944-
980] ushbu maqola ko‘rsatilgan bo‘lib, IoT texnologiyasini energiya ta’minoti tizimlarida qo‘llash
[2; 1-6], foydalanish [3; 164] va ma’lumotlar manbalari haqida umumiy ma’lumotlarni [4; 579-
590] olish bo‘yicha ko‘plab ilmiy ishlar va tadqiqotlar olib borilmoqda.

Sensorlar, ishlov berish qobiliyati, dasturiy ta’minot va boshqa texnologiyalarga ega

qurilmalarni tasvirlaydi, ular Internet yoki boshqa aloqa tarmoqlari orqali boshqa qurilmalar va
tizimlar bilan ma’lumot almashish jaryaonlari bevozida IoT texnologiyasidir. IoT bir nechta soha
va texnologiyalarni, jumladan, hamma joyda mavjud hisoblash, tovar sensorlari, o‘rnatilgan
tizimlar, mashinali o‘qitish texnologiyalari asosida rivojlandi. O‘rnatilgan tizimlarning eski
sohalari, simsiz sensor tarmoqlar, boshqaruv tizimlari, avtomatlashtirish (jumladan, uy va
binolarni avtomatlashtirish) mustaqil va birgalikda IoT asos sifatida faollashtiradi [5; 22].

Gibrid energiya ta’minoti tizimida tashkil topgan obyektlarning energiya ta’minoti

tizimlarini tashkil etuvchilari sifatida quyosh panellari, shamol gerneratori, aqilli xisoblagichlar,
transformatorlar, akkumulyator batareyalar va boshqalarning parametrlari va kattaliklarining
axborot sifatida raqamlashtirish uchun foydalanish mumkin bo‘lgan IoT sensorlar 1 - jadvalda
ko‘rsatilgan bo‘lib, enerigiya ta’minoti tizimining asosiy ma’lumotlar manbasi sifatida qaraladi.


background image

Современные проблемы интеллектуальных систем. Республиканская научно-практическая конференция. Джизак, 18-19 апреля 2025 г.

71

1-jadval.

Gibrid energiya ta’minoti manbalarinining manbalari

T/R

Parametrlar va kattaliklar

Sensor yoki birligi

Atrof muhit

1

Atrof muhit temperaturasi

Termometr

2

Bosim

Barometr

3

Joylashuv

GPS

4

Namlik

Gigroskop

Quyosh energiya ta’minoti manbasi

5

Nurlanish darajasi

Lyuks metr

6

Panelning tempereturasi

Termometr

7

Changlanganlik

Chang datchigi

8

Quyosh panelining kuchlanishi

Kuchlanish sensori

9

Quyosh panelining to‘k kuchi

Tok kuchi sensori

10

Quyosh panelining maksimum quvvat

W

11

Quyosh panelining o‘rnatilish burchagi

Cos(x)

12

Vaqt

Timer

Shamol energiya ta’minoti manbasi

13

Shamol tezligi

aeroskop

14

Shamol generatorining paragi tezligi

15

Shamol energiya ta’minoti manbasini to‘k kuchi

Tok kuchi sensori

16

Shamol energiya ta’minoti manbasini kuchlanishi

Kuchlanish sensori

17

O‘rnatilish burchagi

Cos(x)

18

Foydali ish koeffitsenti

%da

19

Shamol generator valining aylanishlar soni

N ta

20

Shamol parragining yerdan balandligi

h

21

Shamol energiya ta’minoti manbasini quvvat

W

22

Vaqt

timer

Akummulyator Batareya

23

Zaryad miqdori

%

24

Akummulyator Batareya harorati

Termometr

25

Akummulyator Batareya tok kuchi

Tok kuchi sensori

26

Akummulyator Batareya kuchlanishi

Kuchlanish sensori

27

Material

Nom (odatda: Li-ion)

28

Zaryatlanish vaqti

Timer

29

Akummulyator Batareya quvvati

W

30

Akummulyator Batareya saflangan vaqt

Timer

Dizel generatori

31

Dizel generator harorati

Termometr

32

Yoqilg‘li miqdori

Bosim sensori

33

Yoqilg‘i turi

Benzin

34

Dizel generator tok kuchi

Tok kuchi sensori

35

Dizel generator kuchlanishi

Kuchlanish sensori

36

Dizel generatori quvvati

W

37

Burchak

Cos(x)

38

FIK

%


background image

Современные проблемы интеллектуальных систем. Республиканская научно-практическая конференция. Джизак, 18-19 апреля 2025 г.

72

39

Aylanishlar soni

N ta

Markzalashgan Energiya Ta’minoti manbasi

40

Kuchlanish

Kuchlanish sensori

41

Tok kuchi

Tok kuchi sensori

42

Is’temol vaqti

Timer

43

Quvvati

W

44

Elektr energiyaning narxi (tarif)
Yuridik shaxs uchun
Jismoniy shaxs uchun
Iste’mol miqdori chegarasi
Iste’mol vaqti

J

Aqilli hisoblagich

45

ID

Foydalanuvchi ID

46

Aktiv energiya

W

47

Reaktiv energiya

Var

48

Vaqt

Timer

49

To‘lov miqdori

So‘m

50

Hisoblangan energiya miqdori

So‘m va J

Transformator

51

ID

52

Transformator quvvati

W

53

Kirish kuchlanishi

Kuchlanish sensori

54

Kirish toki

Tok kuchi sensori

55

Chiqish kuchlanish

Kuchlanish sensori

56

Chiqish toki

Tok kuchi sensori

57

Transformator harorati

Termometr

58

Foydalalanish ko‘rsatkichi

Miqdor

Invertor

59

Invertor chastotasi

Hz

60

FIK

%

61

Chiqish kuchlanishi

Kuchlanish sensori

62

Chiqish toki

Tok kuchi sensori

63

Nosinusoidallik koeffitsienti

%

2-jadval.

Foydalanish shartlari

T/R

Foydalanish turi

Ta’rifi

1

Energiya ta’minoti

manbalarining

moslashuvchan

boshqaruvi va

monitoringi

Iste’mol obyektlarida bir nechta energiya manbalairda tizim

tashkil topadi va bashorat qilish, uzluksiz energiya, atrof
muxit muhofazasi, sarf xarajatni kamaytirish, optimal
joylashtirish, kabi holatlarni inobatga olgan hollaridagi
faoliyat.

2

Aqilli xisoblagich xisobi

istemol manbasi turi

bo‘yicha

Energiya iste’moli xisobini yuritib, ishlab chiqarilgan

energiya miqdori, foydalanilgan ite’mol manbasi turi
bo‘yicha energiya miqdorini aniqlash jarayoni.


background image

Современные проблемы интеллектуальных систем. Республиканская научно-практическая конференция. Джизак, 18-19 апреля 2025 г.

73

3

Transormator

monitoringi

Transformatorlarning ishdan chiqish holati, harorati va

ulardagi muammolarni bartaraf etish.

4

Foydalanuvchi kiritish

Tizimga yangi xisoblagich yoki tranformatorni qo‘shish,

tizimga foydalanuvchi kiritish faoliyati.

5

Marketing

Energiya xisobidan kelib chiqqan holda energiya tariflarini

joriy etish faoliyati.

3-jadval.

Tizim foydalanuvchilari

T/R

Foydalanvchi

Tizimda

Maqsadi

1

Supper

foydalanuvchi

Root

Energiya tizimida mavjud barcha ishni amalga

oshira oladi. Odatda tizim boshqaruvchilari,

dasturchilar ushbu foydalanuvchi guruhiga

biriktiriladi

2

Oddiy

foydalanuvchi

(axoli)

Axoli

Faqat foydalanuvchiga aloqasi bo‘lgan

xisoblagich, qanday iste’mol buyumi qancha

miqdorda energiay istemoli mavjudligi, qayta

tiklanuvchi energiya manbalari iste’mol
tizimidan kuzatib borishlari belgilanadi.

3

Meneger

(xisobchi)

Xisobchi

Iste’mol energiya xisoblarni boshqara oladi va

xisoblagichni masofadan uzishi va ulash

faoliyatini yurita oladi

4

Transformator

nazoratchisi

Kuzatuvchi

Transformator boshqaruvini va monitoringini

kuzata oladi. Odatda yuklama holati qaysi

xisoblagich orqali yuklama ortganini aniqlashi

mumkin.

5

Foydalanuvchi

ro‘yxatini

shakllantirish

Moderator

Xisoblagich va foydalanuvchilarni tizimga

qo‘sha oladi

6

Marketolog

Marketolog

Iste’mol energiyasi hisobi bo‘yicha monitoring

qila oladi, tariflarni belgilash uchun taklif berish,

reklama xizmatlaridan foydalana oladi

XULOSA

Ushbu maqolada iste’mol obyekti uchun dasturiy ta’minotni loyihasi, uning ma’lumotlar

manbasi IoT texnologiyalaridan foydalanilgan bo‘lib, Ilovaning texnik topshirig‘idan kelib
chiqqab holda maqsad va vazifalar belgilandi. Ishni bajarish maqsadi va tartibini belgilash uchun
adabiyotlar tahlil qilindi va IoT vositalarini energiya ta’minoti tizimlari uchun foydalnaish
jarayonidan kelib chiqqan holda foydalanish jadvali loyiha shaklida ishlab chiqildi.

Аdabiyotlar ro‘yxati

1.

Fang, X., Misra, S., Xue, G. and Yang, D., 2011. Smart grid—The new and improved

power grid: A survey.

IEEE communications surveys & tutorials

,

14

(4), pp.944-980.

2.

I. Siddikov, H. Khujamatov, A. Temirov, E. Reypnazarov and D. Khasanov, "Analysis of

Energy Efficiency Indicators in IoT-based Systems," 2022 International Conference on
Information Science and Communications Technologies (ICISCT), Tashkent, Uzbekistan.

3.

Madakam, S., Lake, V., Lake, V. and Lake, V., 2015. Internet of Things (IoT): A literature


background image

Современные проблемы интеллектуальных систем. Республиканская научно-практическая конференция. Джизак, 18-19 апреля 2025 г.

74

review.

Journal of Computer and Communications

,

3

(05), p.164.

4.

Al-Turjman, F. and Abujubbeh, M., 2019. IoT-enabled smart grid via SM: An

overview.

Future generation computer systems

,

96

, pp.579-590.

5.

Ghasempour, A., 2019. Internet of things in smart grid: Architecture, applications,

services, key technologies, and challenges. Inventions, 4(1), p.22.

THE ROLE OF DIGITAL TECHNOLOGIES AND ARTIFICIAL INTELLIGENCE

IN EDUCATION

Xashimov Tulkin Ro‘zibayevich

Jizzakh Sambhram University Teacher of the Department of Fundamental, Social and

Humanitarian Sciences

xoshimovtulqin09121972@gmail.com

Annotation:

This article examines how digital technologies and artificial intelligence (AI)

are transforming education by enhancing teaching methods, personalizing learning, and improving
student engagement. AI helps tailor content to individual needs, automate grading, and provide
data-driven insights for early intervention. It also addresses challenges such as technology access,
data privacy, and the need for teacher training to ensure effective implementation and ethical use
of these innovations in education.

Keywords:

Digital technologies; Artificial intelligence;Personalized learning;Student

engagement; AI tutors;Adaptive learning;Data-driven insights;Educational tools;E-learning.

РОЛЬ ЦИФРОВЫХ ТЕХНОЛОГИЙ И ИСКУССТВЕННОГО ИНТЕЛЛЕКТА В

ОБРАЗОВАНИИ

Аннотация:

В этой статье рассматривается, как цифровые технологии и

искусственный интеллект (ИИ) преобразуют образование, улучшая методы обучения,
персонализируя обучение и повышая вовлеченность учащихся. ИИ помогает адаптировать
контент к индивидуальным потребностям, автоматизировать оценивание и предоставлять
основанные на данных идеи для раннего вмешательства. В ней также рассматриваются
такие проблемы, как доступ к технологиям, конфиденциальность данных и необходимость
обучения учителей для обеспечения эффективного внедрения и этичного использования
этих инноваций в образовании.

Ключевые

слова:

Цифровые

технологии;

Искусственный

интеллект;

Персонализированное обучение; Вовлечение учащихся; Преподаватели ИИ; Адаптивное
обучение; Основанные на данных идеи; Образовательные инструменты; Электронное
обучение.

RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VA SUN’IY INTELLEKTNING TA’LIMDAGI

O‘RNI

Annotatsiya:

Ushbu maqola raqamli texnologiyalar va sun’iy intellekt (AI) o‘qitish

usullarini takomillashtirish, o‘rganishni individuallashtirish va talabalar faolligini oshirish orqali
ta’limni qanday o‘zgartirayotganini ko‘rib chiqadi. AI tarkibni individual ehtiyojlarga
moslashtirishga, baholashni avtomatlashtirishga va erta aralashuv uchun maʼlumotlarga
asoslangan tushunchalarni taqdim etishga yordam beradi. Shuningdek, u texnologiyaga kirish,
maʼlumotlar maxfiyligi va taʼlimda ushbu yangiliklardan samarali tatbiq etish va axloqiy

Bibliografik manbalar

Fang, X., Misra, S., Xue, G. and Yang, D., 2011. Smart grid—The new and improved power grid: A survey. IEEE communications surveys & tutorials, 14(4), pp.944-980.

I. Siddikov, H. Khujamatov, A. Tcmirov, E. Reypnazarov and D. Khasanov, "Analysis of Energy Efficiency Indicators in IoT-based Systems," 2022 International Conference on Information Science and Communications Technologies (ICISCT), Tashkent, Uzbekistan.

Madakam, S., Lake, V., Lake, V. and Lake, V., 2015. Internet of Things (loT): A literature review. Journal of Computer and Communications, 3(05), p. 164.

Al-Turjman, F. and Abujubbeh, M., 2019. IoT-cnabled smart grid via SM: An overview. Future generation computer systems, 96, pp.579-590.

Ghasempour, A., 2019. Internet of things in smart grid: Architecture, applications, services, key technologies, and challenges. Inventions, 4( 1), p.22.

Yuklashlar

Nashr qilingan

Qanday qilib iqtibos keltirish kerak

Temirov, A. (2025). Gibrid energiya ta’minoti manbalarini monitoring ma’lumotlariga ishlov beruvchi dasturiy ta’minotni loyihalashtirish . Современные проблемы интеллектуальных систем, 1(1), 69-74. https://inconference.uz/index.php/cpis/article/view/32

Nashr

Bo'lim

Статьи

Sahifalar

69-74

##stats.views##

0

##plugins.themes.default.displayStats.downloads##

0
##plugins.themes.default.displayStats.noStats##

Tegishli maqolalar

Bundan tashqari, ushbu maqola uchun shunga o'xshash maqolalar uchun kengaytirilgan qidiruvni boshlang mumkin.