Современные проблемы интеллектуальных систем. Республиканская научно-практическая конференция. Джизак, 18-19 апреля 2025 г.
131
сканеры, требуют значительных финансовых вложений, а онлайн-запись через мобильное
приложение пока не охватывает всех пациентов. Для максимального эффекта
цифровизации важно учитывать уровень технической подготовки пользователей и
обеспечивать поддержку альтернативных методов регистрации.
Список литературы
1. Медицинские информационные системы: теория и практика / под ред. Г. И.
Назаренко, Г. С. Осипова. - М. : ФИЗМАТЛИ’Г, 2005. -320 с.
2. Гусев А. В., Дуданов И. П., Романов Ф. А. Информационная система в медицине -
концептуальная модель. - http://surgery.karelia.ru
OLIY TA’LIM MUASSASALARIDA TA’LIM SAMARADORLIGINI
OSHIRISHNING RAQAMLI TRANSFORMASIYASINI AMALGA OSHIRISH
MEXANIZMI
Abdurazaqova Sojida Raxmat qizi
Jizzax davlat pedagogika universiteti stajor-doktaranti
Xasanov Zafar Shavkat o‘g‘li
Jizzax shahridagi Qozon (Volgabo‘yi) federal universiteti filiali o‘qituvchisi
Annotatsiya:
Ushbu maqolada oliy ta’lim muassasalarida ta’lim samaradorligini oshirish
uchun raqamli transformatsiya amalga oshirish, ta’lim jarayonlarini modernizatsiya qilishning
muhim vositalari haqida so‘z boradi. Shuningdek, raqamli texnologiyalarni joriy etish orqali ta’lim
resurslarini optimallashtirish, talabalar va o‘qituvchilarning ishlash jarayonlarini samarali
boshqarish, ta’lim sifatini yaxshilash imkoniyatlari chora tadbirlari, tavsiyalari keltirib o‘tilgan.
Kalit so‘zlar:
Raqamli transformatsiya, oliy ta’lim, samaradorlik, onlayn ta’lim, aqlli
tizimlar, bulutli texnologiyalar, virtual haqiqat, kengaytirilgan haqiqat, ma’lumotlarni tahlil qilish,
ta’lim sifatini yaxshilash.
A MECHANISM FOR IMPLEMENTING DIGITAL TRANSFORMATION TO
IMPROVE EDUCATIONAL EFFECTIVENESS IN HIGHER EDUCATION
INSTITUTIONS
Annotation:
This article discusses the implementation of digital transformation to improve
the effectiveness of education in higher education institutions and modernize educational
processes. It also explores the opportunities for optimizing educational resources, effectively
managing the working processes of students and teachers, and enhancing the quality of education
through the introduction of digital technologies. The article presents measures and
recommendations aimed at improving the educational process through the adoption of these digital
tools.
Keywords:
digital transformation, higher education, efficiency, online education,
intelligent systems, cloud technologies, virtual reality, augmented reality, data analytics, quality
improvement in education.
Современные проблемы интеллектуальных систем. Республиканская научно-практическая конференция. Джизак, 18-19 апреля 2025 г.
132
МЕХАНИЗМ РЕАЛИЗАЦИИ ЦИФРОВОЙ ТРАНСФОРМАЦИИ ДЛЯ
ПОВЫШЕНИЯ ЭФФЕКТИВНОСТИ ОБУЧЕНИЯ В ВЫСШИХ УЧЕБНЫХ
ЗАВЕДЕНИЯХ
Аннотация:
В данной статье рассматривается внедрение цифровой трансформации
для повышения эффективности образования в высших учебных заведениях и модернизации
образовательных
процессов.
Также
обсуждаются
возможности
оптимизации
образовательных ресурсов, эффективного управления рабочими процессами студентов и
преподавателей, а также повышения качества образования через внедрение цифровых
технологий. В статье представлены меры и рекомендации, направленные на улучшение
образовательного процесса через внедрение этих цифровых инструментов.
Ключевые слова:
цифровая трансформация, высшее образование, эффективность,
онлайн-образование, интеллектуальные системы, облачные технологии, виртуальная
реальность, дополненная реальность, аналитика данных, улучшение качества образования.
Oliy ta’limmuassasalarida ta’limsamaradorligini oshirishning raqamli transformatsiyasini
amalga oshirish mexanizmi - bu raqamli texnologiyalarni (masalan, sun’iy intellekt, bulutli
hisoblash, virtual va kengaytirilgan haqiqat, ma’lumotlar tahlili va boshqalar) ta’lim tizimiga
integratsiya qilish jarayonini anglatadi. Bu jarayon orqali ta’lim sifatini oshirish, o‘quvchilarning
muvaffaqiyatini kuzatish, o‘qituvchilarni samarali ishlashini ta’minlash, o‘quv jarayonlarini
optimallashtirish va umumiy ta’limtizimining samaradorligini yaxshilash maqsad qilinadi.
Oliy ta’limmuassasalarida ta’lim samaradorligini oshirish uchun raqamli transformatsiya
(DT) amalga oshirilganida, bir nechta texnologik va metodologik yondashuvlar qo‘llanilishi
mumkin. Bu jarayon, o‘quv jarayonini optimallashtirish, resurslarni samarali boshqarish,
o‘quvchilarning ta’lim olish sifatini yaxshilash va yangi bilim olish imkoniyatlarini yaratishga
yordam beradi.
Raqamli transformatsiya mexanizmlari va ularning O‘zbekistonda va xorijiy
mamlakatlarda qo‘llanilishi tahlillarini qarab chiqaylik:
Raqamli
transformatsiya
mexanizmi
O‘zbekistondagi qo‘llanilishi
Xorijiy tajribalar
Onlayn ta’lim
platformalari
ZiyoNET, Edmodo, Moodle -
ta’limresurslarini tarqatish,
talabalarning ta’limolish
jarayonini nazorat qilish
AQSh: MIT OpenCourseWare –
onlayn kurslar;
Yevropa
: Blended
Learning (Germaniya) – onlayn
darslar va amaliy mashg`ulotlar
Aqlli o‘qitish
tizimlari
Talabalar muvaffaqiyatini
kuzatish uchun AI asosidagi
tizimlar joriy etilmoqda
AQSh: Georgia Tech – AI yordamida
o‘qish jarayoni
Ma’lumotlarni tahlil
qilish va
prognozlash
Data analitikasi orqali
talabalarning yutuqlarini kuzatish
Finlyandiya: Ma’lumotlar tahlili va
talaba yutuqlarini kuzatish
Raqamli
laboratoriyalar va
simulyatsiyalar
VR va AR texnologiyalari orqali
amaliy ko‘nikmalarni oshirish
Singapur: Nanyang Technological
University – interaktiv ta’lim
platformalari
Современные проблемы интеллектуальных систем. Республиканская научно-практическая конференция. Джизак, 18-19 апреля 2025 г.
133
Raqamli
transformatsiya
mexanizmi
O‘zbekistondagi qo‘llanilishi
Xorijiy tajribalar
Bulutli
texnologiyalar
Google Classroom, Microsoft
Teams orqali resurslarga doimiy
kirish
Germaniya: Bulutli texnologiyalar
yordamida ta’lim resurslarini taqdim
etish
Raqamli diplom va
sertifikatlar
Blokcheyn texnologiyasidan
foydalanish rejalashtirilgan
Estoniya: Blokcheyn asosida raqamli
diplomlar
Bu jadval raqamli transformatsiyaning asosiy mexanizmlarini va ular O‘zbekistonda
qanday qo‘llanilayotganini, shuningdek, xorijiy tajribalarni taqqoslaydi.
Raqamli transformatsiya orqali oliy ta’limmuassasalari samaradorligini oshirish uchun bir
qator texnologiyalarni integratsiya qilish zarur. O‘zbekistonda ham bu yo‘nalishda ishlar olib
borilmoqda, lekin hali ko‘p jihatlarni yaxshilash va rivojlantirish lozim. Xorijiy tajribalar bu
jarayonning samarali bo`lishi uchun yangi imkoniyatlar yaratishda yordam beradi.
Xorijiy tajribalarni O‘zbekistonga tadbiq etish orqali oliy ta’limtizimida raqamli
transformatsiyani amalga oshirishda bir qator muhim tavsiyalar va chora-tadbirlarni ishlab chiqish
mumkin. Bu jarayonning samarali bo‘lishi uchun quyidagi strategik yondashuvlar va amaliy
chora-tadbirlar tavsiyalarni qarab chiqishimiz mumkin:
1. Onlayn va aralash ta’limtizimlarini rivojlantirish bo‘yicha chora-tadbirlar va tavsiyalar:
-
Blended Learning (aralash ta’lim) modelini kengaytirish: Bu modelda talabalar onlayn
darslarni o‘rganib, keyin esa an’anaviy yuzma-yuz mashg`ulotlarda amaliy bilimlar olishadi. Bu
yondashuv AQSh va Yevropadagi universitetlarda muvaffaqiyatli qo‘llanilmoqda. O‘zbekistonda,
masalan, universitetlar o‘rtasida raqamli platformalar (Moodle, Google Classroom)ni joriy etish
orqali talabalarga o‘quv materiallarini tez va qulay tarzda yetkazish mumkin.
-
Masofaviy ta’lim platformalarini rivojlantirish: O‘zbekistondagi oliy ta’lim muassasalari
masofaviy ta’limga imkoniyat yaratish uchun platformalar yaratishlari kerak. Bunday
platformalar, masalan,
Coursera
yoki
edX
kabi xalqaro ta’lim platformalari modelida bo‘lishi
mumkin. Bu platformalar orqali talabalarga dunyo bo‘ylab yetakchi universitetlar tomonidan taklif
etilgan kurslar taqdim etilishi mumkin.
- Universitetlar va texnologik kompaniyalar bilan hamkorlikda aralash ta’lim
platformalarini yaratish va uni keng joriy etish.
- Talabalar va o‘qituvchilarni masofaviy ta’lim tizimlariga o‘qitish va ularga zamonaviy
texnologiyalarni qo‘llash bo‘yicha treninglar tashkil etish.
2. Aqlli ta’limtizimlari va sun’iy intellektni joriy etish bo‘yicha chora-tadbirlar va
tavsiyalar:
-
Sun’iy intellekt va ma’lumotlarni tahlil qilish orqali talabalar va o‘qituvchilarning o`qish
va o`qitish jarayonlarini yaxshilash. Masalan, talabalar uchun aqlli tizimlar, ularning o‘quv
jarayonini avtomatik ravishda kuzatib, o‘qituvchiga talabaning rivojlanishidagi zaif tomonlarini
ko`rsatishi mumkin. AQShdagi universitetlar, masalan, Georgia Tech sun’iy intellekt asosida
onlayn magistratura dasturini yaratgan va bu tizim muvaffaqiyatli ishlamoqda.
-
Virtual laboratoriyalar va interaktiv ta’limplatformalarini yaratish: Talabalar uchun
tajriba va eksperimentlar o`tkazish uchun virtual laboratoriyalar va simulyatsiyalarni ishlab
chiqish (VR/AR texnologiyalaridan foydalanish). Bu texnologiyalarni O`zbekistonda ham joriy
etish zarur.
Современные проблемы интеллектуальных систем. Республиканская научно-практическая конференция. Джизак, 18-19 апреля 2025 г.
134
-
Yirik oliy ta’limmuassasalarida sun`iy intellekt asosidagi tizimlarni sinovdan o`tkazish
va ularni keng tarqatish.
-
Talabalar va o‘qituvchilar uchun sun`iy intellektni ta’limjarayonida qo‘llash bo‘yicha
maxsus kurslar va treninglar tashkil etish.
- Virtual laboratoriyalar va simulyatsiyalarni yaratish uchun IT kompaniyalari va
universitetlar bilan hamkorlik qilish.
3. Raqamli diplomlar va sertifikatlar bo‘yicha chora-tadbirlar va tavsiyalar:
- Blokcheyn texnologiyasidan foydalanish: Xorijda, masalan, Estoniya raqamli diplomlar
tizimini blokcheyn texnologiyasi yordamida yaratgan. Bu texnologiya yordamida diplomlar va
sertifikatlar xavfsiz va shaffof tarzda saqlanadi va beriladi. O‘zbekistonda ham blokcheyn
texnologiyasini ta’limtizimida qo‘llashni joriy etish, diplomlarni elektron shaklda va ishonchli
tizimda berish imkonini yaratadi.
- Raqamli sertifikatlash tizimini joriy etish: Talabalarning muvaffaqiyatlarini raqamli
formatda tasdiqlash tizimlarini yaratish, bu esa ta’lim jarayonida shaffoflik va tezlikni oshiradi.
- Blokcheyn texnologiyasini ta’limtizimiga integratsiya qilishni boshlash, masalan, pilot
loyihalar orqali.
- Raqamli diplomlar va sertifikatlar tizimining huquqiy asoslarini ishlab chiqish va uni
davlat miqyosida qo`llash.
Raqamli infratuzilmani mustahkamlash bo`yicha chora-tadbirlar va tavsiyalar:
-
Keng ko`lamli internet infratuzilmasini yaratish: Talabalar va o‘qituvchilar uchun yuqori
sifatli internet ulanishi zarur. Xususan, qishloq va kichik shaharlar hududlarida internet aloqasi
yaxshilanishi lozim. AQSh va Yevropadagi universitetlar onlayn ta’limni rivojlantirish uchun
yuqori tezlikda internet tarmoqlarini o‘z ta’limmuassasalarida qo`llashadi.
-
Bulutli texnologiyalarni joriy etish: Talabalar va o‘qituvchilar uchun bulutli resurslar va
saqlash tizimlarini yaratish zarur. Masalan, Google Drive yoki Microsoft OneDrive kabi bulutli
tizimlarni ta’limjarayoniga integratsiya qilish.
-
Oliy ta’lim muassasalarini keng internet tarmog`i bilan ta`minlash va internet tezligini
oshirish.
- Bulutli xizmatlar va saqlash tizimlarini talabalar va o‘qituvchilar uchun bepul yoki arzon
narxlarda taqdim etish.
5. O‘qituvchilarni raqamli ko‘nikmalar bo‘yicha tayyorlash chora-tadbirlar va
tavsiyalari:
-
O‘qituvchilarni raqamli ko`nikmalar bo`yicha muntazam ravishda o`qitish va ularga
zamonaviy ta’lim texnologiyalarini qo`llashni o`rgatish zarur. Finlyandiya va Singapur kabi
mamlakatlar o`qituvchilarni texnologiyalarga tayyorlashda alohida e`tibor qaratishadi.
-
O‘qituvchilarga raqamli resurslar va platformalarni samarali ishlatish bo‘yicha treninglar
va seminarlar o`tkazish.
-
O‘qituvchilar uchun raqamli pedagogika kurslarini tashkil etish va ularni muntazam
ravishda o`zgartirib borish.
-
O‘qituvchilarga onlayn va aralash ta’limtizimlarini o`rgatish uchun maxsus markazlar va
kurslar ochish.
Xulosa o‘rnida aytish mumkinki,
O‘zbekistonda oliy ta`limni raqamli transformatsiya
qilish uchun xorijiy tajribalar asosida quyidagi tavsiyalarni amalga oshirish zarur. Bu jarayonni
muvaffaqiyatli amalga oshirishda davlat, oliy ta’limmuassasalari, va texnologik kompaniyalar
o`rtasida samarali hamkorlikni o‘rnatish, shuningdek, o‘qituvchilar va talabalar uchun
ta’limjarayonini yanada samarali qilish uchun quyidagi chora-tadbirlar amalga oshirilishi kerak:
1.Raqamli infratuzilmani kuchaytirish.
O‘zbekistonda raqamli ta’lim tizimi
Современные проблемы интеллектуальных систем. Республиканская научно-практическая конференция. Джизак, 18-19 апреля 2025 г.
135
rivojlanishi uchun oliy ta’lim muassasalarida zamonaviy texnologiyalarni joriy etish zarur.
Buning uchun yuqori tezlikdagi internet tarmoqlari, bulutli platformalar va zamonaviy raqamli
ta’lim resurslarini ta’minlash kerak. Misol uchun, Germaniyada yuqori ta’lim muassasalarida
raqamli platformalar va “Blended Learning” (aralash talim) modellari muvaffaqiyatli
qo‘llanilmoqda. Bu tajriba O`zbekistonda ham ko‘chirilishi mumkin.
2.O‘qituvchilarga raqamli ko‘nikmalarni oshirish.
O‘qituvchilarni raqamli
texnologiyalarni qo‘llashga o‘rgatish zarur. Finlyandiya tajribasiga asoslanib, o‘qituvchilarga
raqamli ko‘nikmalarni rivojlantirish uchun maxsus treninglar tashkil etilishi lozim. Bu, o‘z
navbatida, o‘qituvchilarning o‘quv jarayonini yanada samarali va interaktiv tarzda olib
borishlariga yordam beradi.
3.
Onlayn ta’limplatformalarini kengaytirish.
Oliy
ta’lim
muassasalarida masofaviy
ta`limning samaradorligini oshirish uchun ZiyoNET, Moodle va Edmodo kabi platformalarning
imkoniyatlarini kengaytirish kerak. Singapurda, Nanyang Technological University (NTU)
o`quvchilari uchun interaktiv
ta’lim
platformalari yaratib, onlayn va oflayn faoliyatni
kombinatsiya qilish orqali muvaffaqiyatli natijalarga erishgan. O‘zbekistonda ham bunday
tizimlarni kengaytirish va rivojlantirish zarur.
4.
Aqlli tizimlar va sun’iy intellektni joriy etish.
O‘zbekiston oliy
ta’lim
muassasalarida
sun’iy intellekt (AI) va aqlli tizimlar orqali talabalarning yutuqlarini kuzatish va ularni individual
ravishda qo‘llab-quvvatlash mumkin. AQShda Georgia Tech universiteti AI yordamida talabalar
bilan ishlashni muvaffaqiyatli amalga oshirgan. Bu tajribani O‘zbekistonda qo‘llash talabalarga
o‘qish jarayonini shaxsiylashtirish imkonini beradi.
5.
Ma’lumotlarni tahlil qilish va resurslarni samarali taqsimlash. Ta’lim
jarayonidagi
ma’lumotlarni to‘plash va tahlil qilish orqali resurslarni samarali taqsimlash va ta’limni
takomillashtirish mumkin. Yevropada, ayniqsa Germaniyada, universitetlar talaba yutuqlarini
tahlil qilish va o‘qituvchilarning samaradorligini baholashda data analitikadan foydalanmoqda.
O‘zbekistonda ham ushbu usulni tatbiq etish maqsadga muvofiq bo‘ladi.
6.
Virtual va kengaytirilgan haqiqat (VR/AR) texnologiyalarini qo‘llash.
Talabalar
uchun virtual laboratoriyalar va simulyatsiyalar orqali ilmiy tadqiqotlar va amaliy mashg‘ulotlarni
o`tkazish imkoniyati yaratish zarur. Singapur va AQShning yetakchi universitetlarida VR/AR
texnologiyalari orqali talabalarga interaktiv tajribalar yaratilib, ilmiy amaliyotda muvaffaqiyat
qozonilmoqda. O‘zbekistonda bunday texnologiyalarni ta’limjarayoniga joriy etish talabalarga
amaliy ko‘nikmalarni oshirishda yordam beradi.
7. Hamkorlik va davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash. Oliy ta’limmuassasalari, davlat va
texnologik kompaniyalar o‘rtasida mustahkam hamkorlik o‘rnatish, raqamli transformatsiyani
amalga oshirish uchun zarur. Davlatning raqamli ta’limni rivojlantirishga qaratilgan
strategiyalarni ishlab chiqishi, oliy ta’lim muassasalarini zamonaviy texnologiyalar bilan
ta’minlashi va kompaniyalar bilan hamkorlikda yangi innovatsion yechimlar yaratish ta’limsifatini
oshirishga yordam beradi.
O‘zbekistonda oliy ta’limni raqamli transformatsiya qilishda xorijiy tajribalar asosida
yuqoridagi chora-tadbirlar amalga oshirilsa, ta’lim jarayoni yanada samarali va interaktiv bo‘lishi,
talabalar va o‘qituvchilar uchun qulayliklar yaratilishi, shuningdek, ta’lim tizimi global darajada
sifatini oshirishga yordam beradi. Bu jarayonni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun hamkorlik,
innovatsion yondashuvlar va modernizatsiya zarur.
Adabiyotlar ro‘yxati
1. O‘ktamov F. Oliy ta’limtizimida raqamli texnologiyalarni joriy etish. T. 2020.
2. Abdurahmonov Sh. Raqamli ta’limning nazariy asoslari va amaliyoti. T. 2019.
